|
ILMIY AXBOROTNOMA UNIVERSITET HAYOTIDAN
2017-yil, 2-son
Muso M
oʻminov universitetda oʻquv jarayonini yaxshilash, ma’ruza va laboratoriya
mash
gʻulotlarini yuqori darajada oʻtkazish uchun barcha sohalarda zamonasining eng ilgʻor kishilarini
jalb qildi: S.Ayniy, U.Tursunov, N.Romanov, I.Kukles, B.Baskov, A.Tekuchev, P.Faktorovich,
R.Mallin, Ya.Zundelovich, R.Ibadullin, V.Yezdakov shular jumlasiga kiradi.
1952 - yilda professor M.M
oʻminov “Umumiy fizika” kafedrasida “Radioaktiv izotoplar
fizikasi” b
oʻyicha maxsus kurs tashkil qildi, shu kurs boʻyicha ma’ruzalar oʻqidi va ilmiy laboratoriya
tashkil etdi hamda 1956 - yildan boshlab radioaktiv izotoplar fizikasi b
oʻyicha mutaxassislar tayyorlab
bera boshladi.
M.M
oʻminov ilmiy ishlar saviyasini koʻtarish, ilmiy-pedagogik kadrlar tayyorlash ishlarini
y
oʻlga qoʻyish maqsadida OʻzFA Yadro fizikasi va Fizika- texnika institutlari, Leningrad va Moskva
Davlat universitetlari, Dubna shahridagi Birlashgan Yadro Tadqiqotlari instituti (Rossiya) va boshqa
bir qator ilmiy markazlar bilan hamkorlikni y
oʻlga qoʻydi. Bu aloqalar respublikamizda fizika,
xususan yadro fizikasi fani va ta’limining rivojlanishiga, yetuk mutaxassis kadrlar tayyorlanishiga
katta yordam berdi. Tez orada bir qator fan doktorlari va nomzodlari yetishib chiqdi, ilmiy-tadqiqot
ishlarini yangi y
oʻnalishlari universitetga kirib kela boshladi. Oʻzbekistonda birinchilardan “Atrof-
muhit namunalarining radioaktivligini
oʻrganish” ilmiy yoʻnalishini tadqiq etish yoʻlga qoʻyildi.
Radioaktiv gamma nurlanishlarning moddalar bilan ta’sirlashuvi jarayonidagi yangi qonuniyatlar
oʻrnatildi, radioaktiv nurlanishlarning oʻsimliklar va hayvonlarga ta’siri, radioaktiv elementlarning
atrof-muhitda tarqalishi, gamma-nurlarning murakkab moddalarda (suvda, NaCl, BaCl eritmalarida,
pishiq
gʻishtda, junda, paxtada) yutilishi tajribalar asosida oʻrganildi. Jumladan, 1958 yilda chigitni
nurlantirib ekish natijasida hosildorlikni gektariga 6-8% ga oshishi, hosilning erta pishishiga erishish
mumkinligi tajribalarda k
oʻrsatildi, kasalliklarga chidamli navlarni yaratish imkoniyatlari taklif
qilindi. Bu tadqiqotlar radioaktiv izotoplardan xalq x
oʻjaligiga foydalanish koʻlamining kengayishiga
olib keldi. Bu amaliy tadqiqotlarning natijalari
Oʻzbekiston va Tojikiston FA nufuzli jurnallarida,
jumladan, keng jamoatchilikka m
oʻljallangan “Fan va turmush” va “Priroda” hamda bevosita ilmiy
xodim va mutaxassislarga y
oʻnaltirilgan “Xlopkovodstvo” va “Radiobiologiya” ilmiy jurnallarida ham
yoritilgan. Bu tadqiqotlarning qishloq x
oʻjaligi sohasiga oidlari biologiya fakulteti olimlari J.Qobilov,
A.Aleksanyan, F.Ismailov bilan hamkorlikda
oʻtkazilganligini e’tirof etmoq lozim.
Muso M
oʻminov oliy oʻquv yurtlari talabalari uchun oʻzbek tilida 10 ga yaqin darslik va oʻquv-
q
oʻllanmalarning (“Molekulyar fizika”, “Fizik tajribalar natijalari xatolari haqida”, “Fizikadan
laboratoriya ishlari uchun q
oʻllanma”, 1-2 qismlar) muallifidir.
Zaxmatkash ustoz ish faoliyati davomida jamoat ishlarida ham faol qatnashib keldi. Bir necha
marta shahar partiya q
oʻmitasi a’zoligiga Samarqand shahar kengashi deputatligiga, viloyat va
respublika kasaba uyushmalari q
oʻmitalari Plenumlari a’zoligiga saylandi.
Professor Muso M
oʻminovning xalq baxti saodati, Vatan ravnaqi yoʻlida qilgan ulkan
xizmatlari xalq va hukumat tomonidan munosib baholandi, hukumatimizning qator orden va medallari
bilan taqdirlandi. Ustoz boshlab bergan ilmiy-tadqiqot ishlari,
gʻoyalari keyinchalik munosib
farzandlari – professor Maqsud M
oʻminov, akademik Tolib Moʻminov, professor Kamol Moʻminov
va k
oʻp sondagi shogirdlari tomonidan davom ettirildi, yadro fizikasi sohasidagi zamonaviy
qurilmalarda nozik va murakab eksperimentlar natijasida yangi qonuniyatlar ochildi, kashfiyotlar
qilindi.
Muso M
oʻminovning oʻziga xos oliyjanobligi va serqirraligi kishilarni xuddi magnitdek oʻziga
tortar edi. U kishi olim va murabbiy, rahbar sifatida xodimlarga chinakam
gʻamxoʻrligi bilan,
kekkayish, kibr-u havo, mansabparastlik, xudbinlik, maqtanchoqlikdan uzoq yurishi bilan
boshqalardan tubdan farq qilar edi.
Ustozning murabbiylik, insoniylik xislatlarini yanada teranroq tasavvur etish uchun shogirdlari,
hamkasblarining ba’zi xotiralarini keltirish joizdir.
Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining akademigi, Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan
fan arbobi, professor V.Abdullayev xotirlaydi: “1936 - yilda biz Muso M
oʻminov bilan birga Buxoro
davlat pedagogika institutida xizmatda edik. Muso aka institutning ham
oʻquv, ham ilmiy ishlarini
boshqarar, men b
oʻlsam oʻzbek adabiyoti kafedrasida mudir edim. Muso Moʻminov butun umri
davomida yangilik izlar, ularni
oʻquv dasturlariga singdirib, tayyorlaydigan kadrlarimizning har
tomonlama yetuk, baquvvat b
oʻlib kamol topishlarini oʻylardi. Bu borada Samarqandda ham shohid
b
oʻlganim 1938 - yilning sentyabridan 1944 - yilning avgustigacha, avvalo, oʻqituvchilar instituti,
168
Do'stlaringiz bilan baham: |
