|
ILMIY AXBOROTNOMA UNIVERSITET HAYOTIDAN
2017-yil, 2-son
OLIM, PEDAGOG, TASHKILOTCHI RAHBAR, KAMTARIN
INSON MUSO M
OʻMINOV:
OʻZBEK OLIMLARI HAYOTI VA ILMIY FAOLIYATIGA CHIZGILAR
R.I.Xalmuradov
SamDU rektori, professor
Jamiyat va mamlakatlar tarixida shunday voqea va hodisalar yuz beradiki, ularning qadr-
qimmati va inson tamaddunidagi
oʻrni yillar va asrlar oʻtgach ham unutilmaydi. Xuddi shunday,
insoniyat sivilizatsiyasida ham tarix sahifalaridan
oʻrin olgan shaxslar boʻladiki ularning ilmiy-ijodiy
mehnatlari samarasi, insoniylik fazilatlari uzoq vaqtlar
oʻtsada yanada tiniqlashadi, ijtimoiy-
iqtisodiyot taraqqiyotiga xizmat qilaveradi.
Bu yil
oʻzining 90 yillik yubileyini nishonlayotgan Samarqand davlat universitetining
shakllanishi va rivojlanishida
oʻzining serqirra ijodi, fidoiy mehnati va kadrlar tayyorlashdagi
yutuqlari bilan tarix sahifalarida yorqin iz qoldirgan shaxslar, jamoat va davlat arboblari bir talay. Ana
shunday tabarruk insonlardan biri Muso M
oʻminovdir.
Oʻzbekistonda Moʻminovlar sulolasini bilmaydigan oila, ziyoli insonlar, oliy ta’lim
muassasalari va ilmiy-tadqiqot institutlari xodimlari b
oʻlmasa kerak. Darhaqiqat, mamlakatimizning
oliy ta’limi va ilm-fani, so
gʻliqni saqlash tizimi, madaniyatini akademiklar Ibrohim Moʻminov va
Tolib M
oʻminov, professorlar Muso, Vafo, Maqsud, Aktam, Akram Moʻminovlarsiz tasavvur etish
qiyin.
Biz
Oʻzbekistonda ilm-fan va xalq maorifi taraqqiyotida muhim oʻrin tutgan, fizika, ayniqsa
yadro fizikasi fanining rivojlanishiga salmoqli hissa q
oʻshgan taniqli olim, ustoz-murabbiy, oliyjanob
inson, butun borli
gʻini xalq va el-yurt ravnaqiga baxshida aylagan, tom ma’noda xalq farzandi, Muso
M
oʻminovning hayot yoʻli va ilmiy-pedagogik, rahbarlik va tashkilotchilik faoliyatiga ba’zi
chizgilarni berishni maqsad qildik.
M.M
oʻminov 1903 yilda Buxoro viloyatining Shofirkon tumanidagi Tezguzar qishlogʻida
ziyolilar oilasida tavallud topgan. U yoshligidanoq otasi Abdulm
oʻmin Fayzullayev va aka-ukalari
bilan oilaning dehqonchilik ishlariga yordamlashar, atrofdagi yangiliklarni, ola
gʻovur zamon voqea-
hodisalarini sinchkovlik bilan kuzatib, ularni tahlil qilish va tushunishga intilar edi. Oilaning katta
oʻgʻil farzandi Arabboy, kichigi esa Ibrohim Moʻminov (akademik, Oʻzbekistonda falsafa maktabini
yaratgan olim va jamoat arbobi) b
oʻlib, ikkinchi farzand Muso Moʻminov 1920-24 - yillarda dehqon
aholi
oʻrtasida savodsizlikni tugatishda faol qatnashadi. 1924-27 - yillarda Moskva shahridagi
G.V.Plexanov nomli Rossiya iqtisodiyot universitetining Mehnat fakultetida, 1928-36 - yillarda
Samarqand pedagogik akademiyasida dastlab fizika-matematika fakulteti talabasi, keyinchalik
aspiranti sifatida ta’lim oladi. Taniqli professor A.M.Titovga shogird tushdi va aspiranturada
oʻqish
davrida b
oʻlgʻusi akademiklar U.O.Oripov va S.U.Umarovlar bilan doʻstlashdi va bu doʻstlik bir umr
davom etdi. 1936-37 - yillarda Buxoro davlat pedagogika institutida direktor
oʻrinbosari, kafedra
mudiri sifatida faoliyat k
oʻrsatadi. 1941 - yilda prof.A.M.Titov rahbarligida “Tuproqning solishtirma
issiqlik si
gʻimini kalorimetr yordamida aniqlash” mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini himoya
qiladi. 1937-44 - yillarda Samarqand pedagogika instituti direktori lavozimida ishlaydi.
Ikkinchi jahon urushi tufayli yopilgan
Oʻzbekiston davlat universitetini (hozirgi Samarqand
davlat universiteti) qayta tiklashda 1944 - yili Muso M
oʻminov rektor etib tayinlanadi, shu bilan bir
vaqtda fizika-matematika fakultetininig “Umumiy fizika” kafedrasi mudiri lavozimida faoliyat
k
oʻrsatadi. 1944 - yilning oʻzidayoq universitetda 23 kafedra ishga tushirildi. Universitetda oʻquv
jarayoni, kafedralarda ilmiy-tadqiqot ishlari y
oʻlga qoʻyildi. Oʻquv-ilmiy laboratoriyalar tashkil
etiladi, asbob-uskunalar bilan jihozlanadi.
Oʻquv jarayonini, ilmiy ishlarni yuqori saviyaga koʻtarish
maqsadida sobiq Sovet Ittifoqining oliy
oʻquv yurtlaridan, ilmiy markazlaridan taniqli olimlar taklif
qilinadi. Masalan, sobiq Ittifoq FA ning muxbir a’zosi V.P.Jelepov, professorlar L.I.Lapidus,
B.M.Golovin va boshqalar shular jumlasiga kiradi.
Universitetda ta’lim-tarbiya jarayonini qaytadan shakllantirish va tizimli y
oʻlga qoʻyishda
I.M
oʻminov, V.Abdullayev, Ye.Proskoryakov, M.Aminov, A.Yefimov, M.Sobirov, I.Umnyakov,
R.Iskandarov, Yu.Aleskerov, M.Abramov va boshqalar tashabbuskor M.M
oʻminov bilan faol ishtirok
etdilar.
167
Do'stlaringiz bilan baham: |
