|
ILMIY AXBOROTNOMA PEDAGOGIKA 2019-yil, 6-son
115
оlish va о‘sha ranglarni yasay olish iqtidorini shaklla
ntirish va rivojlantirish kelgusidagi ijodiy ishlarda
muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki har qanday ijodiy ish yoki yangilik yaratish ma’lum bir tajriba, bilim
va malakaga tayanib amalga oshiriladi. Demak, bizning bolaga berayotgan dars mashg‘ulotlari aniq
rivojlantiruvchi maqsadga ega bо‘lishi lozim.
Mavzu asosida yoki хоtirаdаn rasm chizish, esa buyumni bezashdan kо‘ra аnchа erkinroq. Chunki
rаsm chizishda о‘quvchi xayolidan о‘tgan yoki tasavvuridagi оbyektni, voqea hodisani ifodalaydi. Texnik
ijodkorlikda
esa yangi yеchimlarini ishlab chiqishdan, to rasmiylashtirishgacha bо‘lgan davrni amalga
oshirishda, undagi jarayonlarning muhimligi, murakkabligi va ahamiyatiga bog‘liq holda fikrlash jarayoni
amalga oshadi.
О‘quvchilardagi bilim va kо‘nikmalarni reprod
uktiv, reproduktiv-ijodiy, ijodiy-reproduktiv va
ijodiy darajalarga bо‘lib о‘rgаnish mumkin. Shu asosda texnik ijodkorligi
g‘oyalarini amalga oshirishning
fikrlash faoliyati produktiv va reproduktiv xususiyatlari almashinuviga bog‘
liq bо‘lgan 4 ta davrni о
‘z
ichigа оlаdi .[1]
Texnik yеchim
g‘oyasini amalga oshirish davrlari birinchi davrda fikrlash faoliyati produktiv
xususiyatga ega bо‘ladi, bunda mavjud muammoni anglash, idrok qilish, yеchimini topishga ehtiyoj sezish
jarayoni boradi. Izlanuvchining bilim
va tajribasi qanchalik kо‘p bо‘lsa, bu jarayon shu qadar kam vaqt
davom etib, reproduktiv xarakterga ega bо‘lgan ikkinchi davr
–
muammo yеchimini topishga о‘tiladi. Bu
davrning davomiyligi ham izlanuvchi bazaviy bilimi, tajribasi, dunyoqarashi kengligi, qidirilayotgan
yеchimning izlanuvchi mutaxassisligiga bo
g‘
liq bо‘lib, unda qaralayotgan muammo
-
ning yеchimi bо‘lib
xizmat qila oladigan holatlar tahlil qilinadi. Uchinchi –
produktiv davrda hal qilinishi lozim bо‘lgan
muammo va tanlangan yеchim о‘zaro bo
g‘l
anadi va texnik yеchim konsepsiyasi taklif qilinadi. U ixtironi
amalga oshirishning eng mas’uliyatli davri bо‘lib, uning muvaffaqiyatli amalga oshirilishi taklif etilayotgan
g‘
oyaning ijtimoiy bahosini shakllantirishga hal qiluvchi tasir kо‘rsatadi. Ya’ni,
yеchim ijobiy natija bersa,
uning amaliyotga tatbiq qilinishiga asos yaratiladi yoki aksincha, yеchim kutilgan natijani bermasa, u inkor
qilinadi. Tо‘rtinchi, reproduktiv davrda taklif etilayotgan yеchimni asoslash uchun hisoblash va tajriba
-
sinov ishlari
bajarilib, texnik yеchimni ishlab chiqishning uchinchi davrida amalga oshirilgan ishlarning
natijasi nazariy va amaliy isbotlab beriladi.
Har bir bosqichning natijaliligi о‘quvchilarda texnik fikrlash, mehnat kо‘nikma va malakalarni
rivojlanishi bilan uzviy bog‘liqdir.
О‘quvchilarning ijodiy jihatdan tayyorgarlik darajalari. О‘quvchilarning ijodiy faoliyatga
tayyorgarlikning besh darajasini kо‘rsatuvchi me’yoriy
-ilmiy jihatlarga asoslangan. Ular quyidagilardan
iborat:
1) о‘quvchilarning buyum va uning shak
lini takomillashtirish yoki detallarni ratsional joylashtirish
maqsadida chizmaga, sxemaga qisman о‘zgartirish kiritib, berilgan hujjatlar bо‘yicha tayyorlay olishi;
2) о‘quvchining instruksiyalashni oxiriga yеtkazib va berilgan texnik hujjatga yoki alohi
da
sxemaga о‘zgartirishlar kiritib buyumlarni yasay olishi;
3) о‘quvchining buyumni, uning konstruksiyasini dastlabki originalini takomillashtirib, texnologik
hujjat yoki sxemaga mustaqil holda о‘zgartirishlar kiritib tayyorlay olishi;
4) о‘quvchining ori
ginal konstruktorlik g‘oyasini mustaqil holda texnologik jihatdan ishlab
chiqishi va uni tayyorlashni uddalay olishi;
5) о‘quvchi buyumning original konstruktorlik yoki ratsionlizatorlik
g‘oyasini mustaqil holda
asoslab va ta’riflab bera olishi, hujjatlarni ishlab chiqish va buyum yasashni bajara olishi. [1] 26 b.
Tasvirlab berilgan matn obrazlarini tasavvur etish rasmlar, chizmalar va shaxsiy о‘ylab topilgan
obrazlarni tasvirlashdan iboratdir. Bu borada konsentratsiya bо‘lib berish, diqqatni kо‘chirish usu
llaridan
ham foydalaniladi. Mustaqil о‘rganish shaxsga xos bо‘lib, о‘zgalar yordamisiz tirishqoqlik bilan bilim olish
masalalarini hal etib, о‘zini о‘rab turgan borliqni о‘rganish va kelgusida chuqurroq bilim olish, shaxsiy
о‘qish va bilim faoliyatini boshqara bilishni shakllantirish, boshqacha aytganda, о‘z
-
о‘zini nazorat qilish
deyiladi. [4]
О‘rgatish
–
harakatni kо‘rsatish bilan boshlanadi. О‘
qituvchi k
о‘r
satadi, keyin talab qilinayotgan
harakatni о‘quvchilar takrorlaydi. Kо‘rsatish juda aniq, tushunarli
b
о‘l
ishi shart
о‘
qituvchi juda murakkab
har bir harakatni alohida kо‘rsatishi mumkin. Faoliyat kо‘rsatilgandan keyin bolalar mashq qilishni
boshlaydilar.
Bolalar ishini о‘rganish. Bolalar ishini о‘rganish metodi bolalarning bilimlarini va qobiliyatlarini
aniqlashda yordam beradi. Bunda ular chizgan har xil rasmlarni tahlil qilish hamda ularning qog‘ozlar,
plastilin, loy
va boshqa materiallar bilan ishlash kо‘nikmasini aniqlashdan iborat. [5]
Do'stlaringiz bilan baham: |
