|
ILMIY AXBOROTNOMA PEDAGOGIKA 2019-yil, 6-son
114
a.
b v
a-b buyum uchun tuzilgan naqsh kompozitsiya, v- bezatilgan buyum tasviri.
Istаlgаn mаvzu mаzmunigа mоs kеlаdigаn nа
q
sh kоmpоzitsiyalаrni tuzishdа аvvаl kо‘plаb хоmаki
ishlаr, eskizlаr ishlаnаdi, vа ulаrdаn eng chirоyli nаmunаlаr tаnlаb оlinаdi. Nаqsh kоmpоzitsiyalаrni
tuzishdа elеmеntlаr о‘rnini аlmаshtirish, qо‘shimchа elеmеntlаr kiritish оrqаli uning mаzmunini yanаdа
bоyitish
h
аm mu
h
im а
h
аmiyatgа еgаdir. Naqsh mazmunini ifodalashda kompozitsiyaning asosiy
qonuniyatlariga rioya qilish lozim.
Bular kompozitsiyaning bir butunligi, elеmеntlar, shakllar, ranglarning takrorlanishi va ular
о‘rtasidagi о‘zaro bo
g‘
liqlik, kompozitsiyaning tarkibiy qismi bо‘lgan rang tuslarining ma’lum bir
koloritga bо‘ysundirishdan iborat. Mavjud nаqsh elеmеntlаrini mа’lum
q
оnun
-q
оidаlаrgа аmаl
q
ilingаn
h
оldа jоylаshtirish, ya’ni kоmpоzitsiya tuzish о‘zigа хоs bilim vа mаlаkаgа egа bо‘lishni tаlаb etаdi.[2]
Loyihalashtirilgan bezaklar, naqsh kompozitsiyalar buyumlаr yuzasiga ma’lum bosqichlarda
tushiriladi. Buyumga kо‘chirilishidan ilgari naqsh qo
g‘ozda chizilib tanlangan ranglar gammasida eskiz
sifatida uning biron bir
choragi qalam chizgilar ustidan tо‘liq ranglanib pardozlar berib kо‘riladi. Mа’qul
b
о‘lgаndаn sо‘ng buyumga ana shu eskizdagi naqshning namunasi andoza sifatida kо‘chiriladi.
Buyumlarni yasashda albatta chizmalarga murojaat qilinadi. Chizmada buyumning barcha
о‘lchamlari kо‘rsatilgan texnologik xaritasi tuzilgan bо‘lishi lozim. Texnologik xaritaga kо‘ra mazkur
buyumni yasash uchun zarur bо‘ladigan xomashyoning xususiyatlari ham о‘rganiladi. Shu tariqa aynan
ushbu mashg‘ulotga doir yangi shakldagi buyum va unga mos naqsh kompozitsiya tuzish mustaqil ish
sifatida о‘quvchilarga vazifa qilib beriladi. Bu ishga о‘quvchilar ijodiy yondashib о‘zining asarini yaratish
maqsadida о‘rgangan saboqlariga asoslanib yangi loyiha tuzishga kirishadi. Mana shu jarayonni tom
ma’noda ijodkorlik deb ataydigan bо‘lsak, ijod tushunchasining ma’nosi nima ekan.
Ijod tushunchasi ma’lum bir iste’dodli odamlar tomonidan buyuk san’at asarlari, yangi mashinalar,
dastgohlar va hokazolarni yaratishini anglatadi. Lekin ijod faqat buyuk asar
lar yaratishdan iborat bо‘lib
qolmasdan, balki kishining fikr yuritishi, biror tadbirni о‘ylab topishi, ozgina bо‘lsada, qandaydir yangilik
yaratishi kabi tushunchalarni ham qamrab oladi. Shu bois ijod jarayoniga tasodif sifatida emas, balki
muayyan sharoit va imkoniyatlar hamda qonuniyatlar asosida amalga oshuvchi muhim jarayon sifatida
qarash lozim.
О‘quvchining ijodkorligi, avvalo, uning har qanday ta’limiy faoliyat jarayonidagi: о‘ziga xos
usullar bilan masala yеchish, mashq bajarish, insho yozish, taj
riba ishlarini amalga oshirishi jarayonida
mustaqil fikrlashida namoyon bо‘lishi lozim. О‘quvchining ijodi uning olgan bilimini hayotda kо‘rgan dalil
va hodisalarga bog‘
lay olishi, ularni tо‘
g‘ri baholab, dastlabki ma’lumotlarni tahlil va sintez qila bilishidir.
О‘quvchilarni loyihalashga о‘rgatish ishlari tasviriy san’atning dastlabki mash
g‘ulotlaridan
boshlab amalga oshirish kо‘zda tutiladi.
Bu hali bog‘
cha yoshidagi bolalarda rasm chizishni mashq qilishga qiziqtirish va kо‘niktirish bilan
boshlanadi. Q
о‘liga qalam ushlagan bola biz о‘rgatyotgandаn tashqari о‘zicha bir narsalarni xayolan
chizmoqchi bо‘ladi. Chunki hali о‘z xatti
-
harakatlarini aniq bir tizimga solоlmagan xayoliga kelgan narsani
chizadi. Bu boradа bizning asosiy ishimiz uning bajarayotgan mashqlaridagi rivojlantirish mumkin bо‘lgan
jihatlarni kо‘rish va anglash. Kо‘pincha biz hali о‘smirlik yoshiga yеtmagan boladan muhimroq natijali
ishlarga jalb qilishni, hattoki uni mustaqil bir ish qilishga unamaymiz. Aslida bu holat vaqtida ya’ni ilk
bo
lalik yoshidan uning iqtidorini aniqlay olgan kunimizdan boshlanishi maqsadga muvofiq bо‘ladi.
Bolaning
tasviriy faoliyatda bо‘yoqlar bilan ishlash atrofdagi buyum va narsalardagi ranglarni idrok qilа
Do'stlaringiz bilan baham: |
