Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

5.
 
Aralash uslub 
Bu uslubiy yo‘nalishning eng yirik vakillari E. Otto, F. Aronshteyn, K. Flagstad va boshqalardir. 
Aralash uslublar yo to‘g‘ri uslubning yoki tarjima uslubining qoidalarini o‘zlashtirishi tufayli muayyan 
o‘ziga xoslik bilan ifodalanadi. Shuning uchun bu yo‘nalish vakillari tomonidan birorta original o‘quv 
qo‘llanmasi yaratilmadi. Avvalo shuni aytish kerakki, aralash uslub vakillari to‘g‘ri uslub vakillaridan 
farqli ravishda chet tilini o‘qitishning maqsadlarini ancha batafsil ifodalaydilar. To‘g‘ri metodchilar chet 
tilini o‘rganishning tor amaliy ahamiyatinigina ko‘rgan bo‘lsalar, aralash uslub vakillari bu predmetning 
amaliy vazifasini inkor qilmay, garchi har xil tushunsalar-da, uning umumta’limiy ahamiyatini ham e’tirof 
etadilar. Masalan, K. Flagstad chet tilini o‘qitishning umumta’limiy ahamiyatini aynan tilni o‘rganish orqali 
ro‘y beradigan shaxsning intellektual o‘sishida ko‘radi.
Amaliy maqsadlarga kelganda, aralash usulning barcha vakillari, garchi o‘qishni o‘rgatish yo‘li 
ishning reproduktiv shakllari, ya’ni og‘zaki nutq orqali o‘tishini tan olsalar ham, o‘qishni afzal ko‘radilar. 
Ta’limning mazmuni masalasi aralash uslub vakillari tomonidan tahlil qilinmagan. K. Flagstad va 
E. Otto ta’lim mazmuniga umuman yondashmagan bo‘lsalar, F. Aronshteyn o‘rganilishi lozim bo‘lgan 
grammatika va leksika qo‘llaniladigan hamda o‘rganilayotgan til normalariga mos bo‘lishi kerak, degan 
umumiy mulohazalar bilan cheklanadi. E. Otto chet tilini o‘qitishda ona tilini chetlab o‘tib bo‘lmasligini, 
ona tilidagi shakl va so‘zlar ma’lum tushunchalar bilan tutashgandek vujudga kelganini, shuning uchun 
so‘zlarning ma’nosini ochishda grammatikani tushuntirishda ona tiliga murojaat qilish, chet tilida yetarli 
asos yaratilgunicha ona tilidagi tajribaga tayanish kerakligini ta’kidlaydi. F. Aronshteyn bu masalaga 
yanada chuqurroq qarab, chet tili grammatikasini o‘rganishda ona tiliga tayanish va uni ona tili bilan 
taqqoslash maqsadga muvofiqligini tasdiqlaydi.
K. Flagstad ana shu masala bo‘yicha eng ilg‘or pozitsiyada turib, o‘qituvchi o‘quvchilarning ona 
tilisiga murojaat qilmasa, ular chet tilining tuzilishlarini tushuna olmasliklarini uqtiradi. Shuning uchun 
chet tili grammatikasini o‘zlashtirishning eng yaxshi usuli uni ona tili bilam qiyoslash, deb hisoblaydi. Buni 
asoslash uchun aytgan fikricha, o‘quvchilar o‘z ona tillarining tuzilishiga shunchalik o‘rganib ketadilarki, 
uni har qanday so‘z uchun mos keladigan tuzilma deb ham hisoblaydilar. Ularning bu tasavvurini 
taqqoslash va tarjima, ba’zi hollarda, hatto so‘zma-so‘z tarjima yo‘li bilangina kengaytirish mumkin. K. 
Flagstad qoidalardan foydalanish va grammatikani o‘rganishni birmuncha qat’iy yoqlaydi. Shuningdek, u 
grammatikani induktiv yo‘l bilan o‘rganishga qarshi chiqadi. Chunki uning tushunishicha, induksiya-
qoidalarni o‘rganish va deduksiya- qoidalarni amalda qo‘llash demakdir. Shuning uchun u qoidalarni 
misollar bilan birga yodlashga, keyin ularning qo‘llanishini mashq qilishga katta ahamiyat beradi. Bu 

---