|
ILMIY AXBOROTNOMA PEDAGOGIKA 2019-yil, 6-son
89
Kun tartibidagi mashg‘ulotlarni darajaga bo‘lsak, bunda yoshlarimiz ilm olishni eng
oxirgi darajaga qo‘yar ekan. Ular asosan internet orqali musiqa tinglash, elektron manzilni tekshirish,
xullas, vaqtichog‘lik qilishga ko‘proq vaqt sarflaydilar. Yoshlarning uchdan ikki qismi internetga
yangi do‘stlar orttirish va kim bilandir suhbatlashish maqsadida ulanadi, ularning 15 foizi bu
munosabatlarni keyinchalik real hayotda davom ettirar ekan. Muloqotning bu kabi shakllari yaxshi,
albatta. Biroq masalaning ikkinchi tomoni ham borki, unga chuqurroq nazar tashlash lozim. Alohida
e’tibor talab etadigan jihat - internet orqali tahdid deb nomlanadi. Internet saytlarida yoshlarga kuchli
ta’sir etuvchi axborotlarni quyidagicha tasniflash mumkin. Birinchi toifadagi axborotlar sirasiga yot,
buzg‘unchi g‘oyalar (diniy ekstremizm va terrorchilik g‘oyalari, millatchilik, irqchilik, sadizm kabilar)ni
kiritish mumkin. Ikkinchi toifadagi axborotlar esa g‘arb hayot tarziga xos, o‘zbek mentalitetiga zid odatlar
va ko‘nikmalarni targ‘ib etadi. Bu ayniqsa, g‘arb yoshlarining kiyinishi, odatlarini targ‘ib qiluvchi
maqolalar, kliplar, filmlarda yaqqol namoyon bo‘ladi. Uchinchi toifaga esa pornografik axborotlarni
kiritish mumkin. To‘rtinchi toifaga esa hali tekshirilmagan, o‘z isbotiga ega bo‘lmagan turli hujumkor
axborotlarni kiritish mumkin. Internet saytlaridan tarqatilayotgan bu kabi yot g‘oyalar va axborotlarni
yoshlar tomonidan qabul kilinayotganligi va uning oqibatlari jahondagi barcha xalqini ham tashvishga
solmokda. Bundan tashqari, internet tizimida axloqsizlik va shafqatsizlikni targ‘ib etadigan, inson
ruhiyatiga salbiy ta’sir etadigan, turfa xil qimor o‘yinlari joylashtirilgan ko‘plab sayt va portallar
mavjudligini e’tiborga olish zarur. Masalan, Star craft, Line age, GTA, Cat Woman, Sims sity, Mortal
combat, War Craft kabi yuzlab saytlarda joylashtirilgan o‘yinlarda “qahramon” niqobi ostida o‘ta yovuz va
shafqatsiz g‘oyalarning targ‘ib qilinayotgani yoshlarning axloqini butkul izdan chiqarib yuborishi, ularning
diydasiin qotirib, ezgulik va yovuzlikni farqlamaydigan, hamma narsaga befarq o‘ziga xos manqurtlarga
aylantirib qo‘yishi hyech gap emas[3].
Ba’zilar uchun internet tarmog‘i faqat uzoqdagi oila a’zosi yoki qarindoshlari bilan muloqot
uchun muhim hisoblanadi.Internet orqali ota-onalar ko‘proq o‘z farzandlarini qayerdaligini, ularni
nazorat qilish imkoniyati borligi uchun ham foydalanadilar. Ota-onalar internetdan ko‘proq farzandini
nazoratini kunduzi amalga oshiradi. Farzandlar esa internetga ko‘proq kechqurun kirishadi. Bu ba’zan
yashirincha amalga oshiriladi. Bolalar internetdan foydalanish uchun ota-onalar tomonidan nazorat
qilinmasligi salbiy, hatto jinoyatga yetaklashi ham sir emas.Ota-onalar ushbu murakkab masalani tushunib
yetishga yordam beradigan quyidagi qoidalarni yaxshi bilishi lozim:
1.
Ota-onalar internetdan foydalanadigan farzandlarini qiziqishlari va maqsadlarini yaxshi bilishlari
kerak.
2.
Farzandlari bilan birgalikda internetdan foydalanish vaqtlarini belgilab olishlari lozim, ushbu
axborot resurslariga kirish samarali va xavfsiz bo‘lishiga yordam beradi.
3.
Internet tarmoqlarida mavjud pornografik, zo‘ravonlik va axloqsizlikni targ‘ib qiladigan saytlarga
kirishni bartaraf qiluvchi filtrlovchi yoki parolli dasturlardan foydalanish.
4.
Farzandlarning internetga mustaqil kirish imkoniyati bo‘lgan taqdirda, ota-onalar kichik yoshdagi
bolalarning axborotdan foydalanishlarini nazorat qilishlari lozim. Internet resurslaridagi bolalar tomonidan
olingan ma’lumotlarning xarakteri va miqdori to‘g‘risida “Internet Explorer”dasturining “Internet-
brauzer”jurnali bilan tanishishlari lozim. Internetda bolalarning salbiy ma’lumotlarga yoki saytlarga
kirishini oldini olish uchun kompyuterga“Kasperskiy Internet Security 2010” o‘rnatilgan bo‘lishi lozim[4:
58]. Shunda bolalar turli pornografik sahnalar, shafqatsizlikni targ‘ib qiladigan saytlardan uzoqda
bo‘lishadi.
Ota -onalarga yana bir eslatmani keltirib o‘tish lozim. Ota-onalar o‘zlarining shaxsiy
ma’lumotlarini, dasturdagi parollarning ba’zilarini farzandlari bilan “baham ko‘rmasliklari” maqsadga
muvofiq.
Farzandlar bilan ochiq muloqot bo‘lishi shart. Farzandlar bilan internet tarmog‘idan olgan har bir
ma’lumot haqida birgalikda suhbatlashish zarur. Chunki, internetdagi hamma ma’lumotlar ham ishonchli
hisoblanmaydi.
“Texnokratik madaniyat”ni “tartibga solish” uchun Yevropa Ittifoqida qabul qilinganidek,
“xavfsiz Internet” dasturini ishlab chiqishni maqsadga muvofiqdir. Umuman axborot oqimini nazorat
qilishning mukammal tizimi lozimligi aksioma. Jumladan, Buyuk Britaniyada “O‘zini tutish kodeksi” va
“xavfsiz tarmoq” mustaqil jamg‘armasi zararli, noqonuniy axborotlar oqimini nazorat qilmoqda. Ayrim
Yevropa davlatlarida esa qonun asosida saytlarni blokirovka qilish belgilab qo‘yilgan[5: 117].
Xullas, oilada internet tarmog‘iga ulanish -farzandlar tarbiyasiga jiddiy ta’siri yuzaga keltirmoqda.
Faqatgina ota-onalar bu borada o‘z mas’uliyatlarini sezishlari yot axborot oqimlarining farzand tarbiyasiga
salbiy ta’sir ko‘rsatishini doimo yodda tutmoqlari darkor.Internet tarmog‘idan foydalanishda faqatgina
oilaning tinchligi, farovonligi va oila a’zolarining dunyoqarashini kengaytirish, ma’naviyatini
Do'stlaringiz bilan baham: |
