|
ILMIY AXBOROTNOMA PEDAGOGIKA 2019-yil, 4-son
118
mas’uliyatli vazifani ta’limning zimmasiga yuklaganligini inobatga olsak [9]. Ta’lim-tarbiya jarayoni
modernizatsiya qilinib, qabul qilinayotgan chora-tadbirlar milliy mehnat bozorini himoya qilish va uni
rivojlantirishga qaratilgan bo‘lishi lozim.
Iqtisodiy va siyosiy globallashuv ta’lim tizimiga, faol fuqarolik pozitsiyasiga ega bo‘lgan,
kasbiy mas’uliyatni zimmasiga olib, mustaqil faoliyat yurita oladigan shaxslarni tarbiyalash vazifasini
qo‘ymoqda. N.Boritkoning yozishicha, oliy ta’lim talaba-yoshlar uchun, faqatgina kasbiy
rivojlanishning muhim bosqichi hisoblanmasdan, shaxsiy rivojlanishning ham galdagi rivojlantiruvchi
bosqichi hisoblanadi. Shu yoshdagi talabalar, shaxsiy fazilatlarini rivojlantirib, ijtimoiy darajasi yuqori
bo‘lgan xulq namunalarini o‘zlashtirishadi, ijtimoiy hayot me’yorlari, uni taraqqiy etishiga ta’sir
ko‘rsatuvchi omillar ta’sirini anglay oladi [3]. Shu bois, oliy ta’lim tizimida ta’lim-tarbiya masalasini
milliy taraqqiyotni ta’minlash va rivojlantirish nazari bilan yondashgan tarzda rejalashtirib, bunda
mamlakatimizda mavjud ma’rifiy, texnik, ilmiy va iqtisodiy resurslar ishtirokini inobatga olishimiz
lozim. Chunki resurslar mavjudligi, faoliyat mazmundorligini ta’minlaydi. Masalan, A.Faxrutdinova,
mamlakatda demokratik qadriyatlarni shakllantirish uchun, demokratiyani anglaydigan, uni qadriyat
ekanligini baholay oladigan, faol va yuqori axloqiy me’yorlarga amal qiluvchi va xalqaro tajribadan
xabardor bo‘lgan fuqarolarni tarbiyalash maqsadga muvofiqligini ko‘rsatib o‘tgan [11]. Bunda, resurs
tariqasida, demokratiya va demokratik tizimga doir axborot, tasavvur, bilim va tajriba ma’rifiy resurs
ko‘rinishida namoyon bo‘lmoqda. Faol fuqarolik pozitsiyasini shakllantirish, shaxsni shakllanishi va
o‘zini anglash jarayonining tarkibiy qismi hisoblanib, qonunga itoatkor bo‘lish, vatanparvar va milliy
manfaatlar himoyasini amalga oshirishga tayyor turadigan tarbiyani olib borish jarayonida kechadi.
S.Belensov bu xususda fuqarolik tarbiyasi yaxlit tarbiyaning bir qismidir va innovatsion taraqqiyotni
ta’minlashda strategik ahamiyat kasb etadi, deya munosabat bildirgan [2]. Fuqarolik pozitsiyasi,
ijtimoiy-siyosiy tizimning muhim elementi hisoblanib, siyosiy jarayonlar o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsata
oladigan omil hisoblanadi [10]. Fuqarlik pozitsiyasini shakllantirish bo‘yicha xorij tajribasini o‘rganib
chiqqan A.Faxrutdinovaning yozishicha, AQSH, Kanada va Avstraliyada fuqarolik tarbiyaning
yo‘nalishiga e’tibor qaratib, demokratik fuqarolik jamiyatini shakllantirishga urg‘u beriladi. Bu
yondashuvning maqsadi, shaxsiy motivatsiyani shakllantirib, uni qurish jarayoniga shaxsiy ishtirokni
ta’minlashdan iborat [12]. Bizningcha, mazkur yondashuv davlat tomonidan ijtimoiy jarayonlarni
regulyasiyasini amalga oshirishni yengillashtirib, “fuqaro o‘zi uchun va fuqarolik jamiyati uchun
mas’uldir” g‘oya asosida fuqarolarni birlashtirishni ta’minlaydi.
Jamiyat hayotida qadriyatlar va ijtimoiy me’yorning takomillashuvi kechayotgan bir davrda,
milliylik va ma’naviyatni izdan chiqarishga qaratilgan omillar soni ham ortib bormoqda. Bunga,
ommaviy madaniyat, axborot xuruji, g‘oyaviy va mafkuraviy tazyiq kabilarni alohida ko‘rsatib o‘tish
mumkin [6].
Mamlaktimizda modernizatsiya jarayonining jadal kechayotganligi davrida, erkin, huquq va
mas’uliyat anglaydigan, mamlakatimiz ertangi kunini ta’minlovchi yoshlarni tarbiyalash dolzarb
masala bo‘lib qolayotganligini inobatga olib, 187 nafar 17 yoshdan to 22 yoshgacha bo‘lgan talabalar
bilan, amaliy tadqiqot o‘tkazdik. Tadqiqotning maqsadi, talabalar uchun muhim hisoblangan
qadriyatlar majmuasini aniqlashdan iborat. Va aniqlangan qadriyatlar asosida, ta’lim-tarbiya va real
ijtimoiy borliq orasidagi muvozanatni ta’minlash uchun tavsiyalar ishlab chiqish hisoblanadi. Buning
uchun, gender farqlarni aniqlash, yosh va ijtimoiy-demografik ko‘rsatkichlarga e’tibor qaratmasdan,
tadqiqotimiz vazifasi doirasida tayyorlangan mualliflik so‘rovnomasi vositasida SamDU talabalarini
ijtimoiy-pedagogik jihatdan o‘rganib chiqdik (1-jadval). So‘rovnoma “Qadriyatlar nazariyasi” va
“Shaxsiy qadriyatlar tizimi” ta’limotlariga asoslangan tarzda tayyorlanib, talabalar (respondentlar)
individual munosabatini o‘rganish maqsadida “Siz uchun, qadriyat hisoblanadigan tarkibni ko‘rsating
(to‘liq yozing)” tarzida berildi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
