|
ILMIY AXBOROTNOMA
PEDAGOGIKA
2017-yil, 4-son
143
bajarib turishni talab etadi, aksincha, boʻgʻimlar harakatchanligi tez yoʻqolishi mumkin. Jismoniy
tarbiya darslarini toʻgʻri tashkil etish orqali bolada jismoniy sifatlarni rivojlantirish mumkin [ 9].
Oʻquv mezonlarini toʻgʻridan -toʻgʻri bajarish jarayoni mezonlarni qabul qilish deb ataladi.
Mezonlar natijalari aniq boʻlishi uchun, ma’lum qonun qoidalarga jismoniy tarbiya oʻqituvchilari
albatta rioya qilishi zarur:
1. Mezonlarni bajarishni shu paytda oʻtkazish kerakki bolalar yaxshi jismoniy formada
boʻlganda va organizm charchamagan holatda oʻtkazilishi kerak.
2. Mezonlar engil mashqdan keyin organizm qizdiriladi, mushak tonusi yuqori boʻlganda, nafas
olish va qon aylanish sistemalari faol ishlaganda bajariladi.
3. Mezon sifatida foydalaniladigan jismoniy mashqlarni oʻquvchi yaxshi oʻzlashtirgan boʻlishi
kerak.
4. Mezon mashqlarini bajarish usullari qat’iyan standartlashtirilgan boʻlishi shart.
Bu qoidalarga qat’iyan rioya qilish jismoniy mashqlarni bajarilishi odatdagi mashqlardan farq
qiladi.
Harakatlantiruvchi harakatni mustaqil egallashni asosiy qoidalari, oddiydan murakkabgacha,
ma’lumdan noma’lumgacha, yangi harakatlantiruvchi harakatni tez va toʻgʻri egallash uchun ma’lum
uslubiy qoidalarga rioya qilish zarur.
Birinchi qoidasi - «oddiydan murakkabgacha». Oʻrganilayotgan mashq har xil koordinatsion
murakkablikda boʻlishi mumkin. Agarda mashq juda murakkab boʻlsa, uni yaxshisi qismlarga boʻlib
oʻrgatish yaxshi boʻladi. Masalan, gimnastika otini ustidan birdaniga sakrab oʻtishni toʻgʻri egallash
ancha qiyin boʻladi. Shuning uchun, dastlab gimnastika koʻprigidan sakrab oyoq qoʻyishni va undan
depsinishni toʻgʻri oʻrganish lozim; keyin gimnastika otiga sakrab chiqishni va sakrab tushishni
bilgandan soʻng toʻliq koordinatsiyali sakrash oʻrgatila boshlanadi.
Ikkinchi qoidasi - «ma’lumdan noma’lumgacha». Bola harakatlantiruvchi harakatni har xil
maqsadlar uchun foydalanishi mumkin. Masalan, tennis koptogini nishonga va uzoqqa uloqtirish,
yugurish vaqtida futbol toʻpini olib yurish va qisqa masofani oshib oʻtishi mumkin. Agarda barchasini
birdaniga oʻrgatishga harakat qilinsa, bu samarali yoʻl boʻlmaydi. Shuning uchun dastlab standart
harakatlantiruvchi harakatni oʻrgatish kerak, uni bitta maqsadni hal etish uchun foydalaniladi, ya’ni
uni oʻrgatish muammolari boʻlmaganda bajariladi. Masalan, dastlab turgan joyda ma’lum masofadan
va ma’lum uslubda savatga toʻp otish oʻrgatiladi. Shundan soʻng bu harakat sakrash bilan toʻpni olib
yurganda har xil masofadan bajarishni oʻrgatiladi. Qaysiki, sharoit va shu bilan birga savatga toʻp
tashlashni aniq amalga oshirish imkoniyatlari oʻzgarib turishi inobatga olinadi, shundan keyingina
toʻgʻridan -toʻgʻri oʻyin vaqtida qoʻllaniladi.
Uchinchi qoida - «oʻrganib olingandan oʻrganib olinmagangacha» yoki «oʻzlashtirib olingandan
oʻzlashtirib olinmagangacha».
Yangi harakatlantiruvchi harakatni yaxshi oʻrgatishda, u yaxshi egallangan harakatlarga
asoslanadi. Masalan, gimnastika yakka choʻpida birdaniga harakatda burilishni oʻrgatish murakkab va
ham xavfli boʻladi. Shuning uchun dastlab ularni polda oʻrgatiladi, keyin gimnastika skameykasida,
past gimnastika yakka choʻpida va faqat shundan keyingina standart yuqori yoki baland yakka choʻpda
bajariladi.
Ushbu qoidalarga rioya qilgan holda turli – tuman mustaqil ravishda harakatlantiruvchi
harakatni oʻrgatish mumkin. Eng muhimi - koʻproq murakkab vazifalarni oshirishga oʻtishda
shoshilmaslik zarur. Buni faqat shu paytda, qachonki, oʻquvchilarchilar oldingi topshiriqni engil va
toʻgʻri, shu bilan birga, koʻp marta bajargandagina amalga oshirish mumkin.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, mashgʻulot mazmuniga jismoniy sifatlarni rivojlantirish
kuch, tezlik, egiluvchanlik, epchillik, chidamlilik, shuningdek almashish jarayonlarini yaxshilash, qon
aylanish, nafas olish sistemalarining imkoniyatlarini oshirishga oid mashqlar kiritiladi. Kuchni
rivojlantirish uchun mashqni ikki turidan foydalaniladi. Birinchi turi – bu oʻzining shaxsiy ogʻirligini
choʻzish bilan bajariladigan mashq, masalan, baland turnikda tortilish, qoʻllarga tayanib yotgan holda
bukish va yozish, choʻqqayib oʻtirish, sakrash. Ikkinchi turi - har xil mushak guruhlarini
rivojlantirishda qoʻshimcha choʻzilish bilan bajariladigan mashqlar, masalan, choʻqqayib oʻtirish,
engashish va elkada shtangani koʻtarish bilan burilishlar. Tezlikni rivojlantirish uchun imkoni boricha
maksimal tezlik bilan bajariladigan mashqlar qoʻllaniladi, masalan, qisqa masofaga yugurish, tez
me’yorda koptokni otish va olib kelish mashqlari kiradi. Egiluvchanlikni rivojlantirish uchun
Do'stlaringiz bilan baham: |
