Исследование тягового электрдвигателя электровоза «Узбекистон-йўловчи»

I.Булим. Электр ҳаракат таркиби учун асинхрон тортув моторлар буйича адабиётлар таҳлили.

1.1. Электр ҳаракат таркиби учун асинхрон тортув моторлар буйича адабиётлар таҳлили.

Tortuv lektr mashinalari (TEM) lokomotivlarda juda og’ir sharoitlarda ishlaydi.Ularga yo’l notekisliklari natijasida yuzaga keluvchi zarbaviy vibratsa tasir qiladi va tayanch o’qli osmaga ega bo’lgan motorlarda bu zarbalarning tezlanishi 20 d ga yetadi.

ГОСТ 15150-69 ga lo’ra Tortuv elektr matorlari dengiz satxidan 1200 m balandlikda, xavo xarorati – 50 ^oC dan + 40 ^oC gacha sovuq mintaqalar uchun – 60 ^oC dan +40 ^oC gacha, haroratning qisqa vaqt icida keskin o’zgarishi, shudring tushishi, chang va yuqori namlik sharoitlarida ish qobilyatini yoqotmasligi kerak.

Umumiy maqsadlarida foydalaniladigan elektr mashinalariga nisbatan tortuvchi mashinalar katta quvvat ishlab chiqaradi.Ular konstruksiyasi, tayyorlanish jarayoni, ularga ishlatiladigan materiallariga ko’ra katta o’tayuklanishlarga uzoq vaqt chidashi, turli ifloslanishlar, namlik, ma’lum miqdorgacha qor kirishi holatlarida xam ish qobilyatini yoqotmasligi kerak.Mashinalar ta’mirga yaroqli bo’lishi kerak shuning uchun tortuvchi elektr mashinalarning asosiy detallari o’ziga xos xususiyatlarga ega. Chulg’am izolyatsiyasi Hva F klasdagi issiqa chidamli materiyallardan tayyorlanadi. Mashinalarning izolyatsiyalangan cho’lg’amlarini elektr va mexanik chidamliligini oshirish maqsadida ularga kremniy organik asosli lak yoki termoreaktiv kompaund shimdiriladi va quritiladi. Chulg’amlarning ochiq qisimlari va elektr mashinaning boshqa qisimlari yoyga chidamli emal bilan qoplanib yuqori haroratda quritiladi. Korpus izolyatsiyasi mustaxkamlashuchun yakor yoki stator pazlari plyonkali shisha lenta yoziladi.Yakor cho’lg’amlarining pesh qismi ko’p hollarda bandaj bilan o’raladi.Bandaj termoreaktiv lak shimdirilgan, issiqlikka chidamli shishabandaj lentadan yasaladi.

Barcha elektr mashinalar mustaqil havo xaydash tizimiga ega bo’lgan havoli sovutish tizimiga ega.

Tutib turuvchi detallar, quyma va kavsharlangan birikmalarr termik va mexanik ishlov berilgan yuqori sifatli po’latdan yasaladi. Detallarni o’tkazishusulida biriktirishyuqori taranglik bilan amalgam oshiriladi.

Temir yo’l transporti uchun dumalash podshipniklari maxsus texnik shartlarga asosan tayyorlanadi. – 60 C^o dan + 120 C^oharoratda o’z xususiyatini yo’qotmaydigan konsistentmaydigan foydalaniladi.

Lokomotivlar elektr mashinalari konstruksiyasi odatiy elektr mashina va generatorlar konstruksiyasidan farq qiladi. Chunki ular kuzov yoki teletkadagi kichik xajmda joylashtirishlari, lokomativning harakati vaqtida esa o’zgaruvchan rejimda ishlab, vibratsiya va zarbalarga dosh berishlari kerak [1].

Tortuvchi elektr mashina (TEM) deb, barcha turdagi harakat tarkiblarda motor, generator, o’zgartirgich sifatida ishlashuchun mo’ljallagan elektr mashinalarga aytiladi.

Tortuvchi elektr mashinalar quydagicha tasniflanadi [2,3];

1)Vazifasiga ko’ra : tortuv elektr motorlari, tortuv generatorlari; yordamchi mashinalar.

2) Tok turiga ko’ra: o’zgarmas toklar tok (pulsasiyasi 10% dan oshmaydi): pulsasiyalangan tok; bir faza o’zgaruvchan tok kollektorli mashinalar; uch (yoki ko’p) fazali asinxron mashinalar.

3) Tashqi ta’sirdan himoya turiga ko’ra: himoyalangan; sachrashdan himoyalangan; yopiq.

4) Sovutish turiga ko’ra: Mustaqil shamollatish; o’z-o’zini shamollatish, shamol purkaluvchi; tabiy sovutishli.

5) Qo’zg’atish turiga ko’ra: Mustaqil qo’zg’atishli; paralel qo’zg’atishli; ketma-ket qo’zg’atishli; aralash qo’g’atishli.

Tortuv elektr motori (TED) deb, elektr energiyali poyezdni harakatlanishiga sarflanadigan mexanik ishga aylantiruvchi elektr mashinaga aytiladi. Xozirgi payitda elektr harakat tarkibi (EXT) ga nafaqat o’zgarmas va pulsasiyalanuvchi tok motorlari, balki asinxron motorlar xam keng qo’llanilmoqda.