Issiqlik va ish. Izotermik,izoxorik,izobarik jarayonlar. Termodinamikaning nolinchi qonuni

2. Izoxorik jarayon V=const (1.5-rasm)

3. Izotermik jarayon T= const dQ =dU + pdV; U = const; dU=0; dQ= pdV Demak, sistemaga berilgan issiqlik hammasi ishga aylanadi. Ya‘ni jarayonni termostatda olib borish kerak. Bajarilgan ishni absolyut qiymatini topish uchun dA=pdV ni integrallash kerak. Lekin hajm bosimning funktsiyasi bо‘lgani uchun p=f(V) ni integrallab bо‘lmaydi. Shuning uchun Mendeleev-Klayperon tenglamasidan foydalanamiz: pV=QT; dA=pdV p=; dA= bu tenglamani V 1 dan V 2 gacha integrallash mumkin.

Termodinamikaning nolinchi qonuni. Agarda ikkita yopiq sistemani bir-biri bilan tegizsak har ikkala sistemani xossasi о‘zgaradi. Pirovardida shunday holat vujudga keladiki, bunda sistemalarda о‘zgarish rо‘y bermaydi. Bu sistemaning issiqlik muvozanat holatidir. Ikkita sistema bitta haroratdami yoki yо‘qmi bilish uchun ularni bir biri bilan tegizib xossasi о‘zgaradimi, yо‘qmi kuzatish mumkin. О‘zgarishlar rо‘y bermasa, sistemalar bir xil haroratda ekanligidan dalolat beradi. Uchta A, V va S sistemalarni kuzataylik. Tajribada shu narsa aniqlandiki, agarda A va V sistema S sistema bilan issiqlik muvozanatda bо‘lsa, albatta A va V xam о‘zaro issiqlik muvozanatda bо‘ladi. Bunday xulosani isbot qilib о‘tirishni xojati xam yо‘q. Mana bu empirik fakt termodinamikaning nulinchi qonuni deb yuritiladi.

Uni tarifi: Agarda ikkita sistema issiqlik muvozanatda bо’lsa, ularning haroratsi bir õil bо’ladi. Agarda ular issiqlik muvozanatda bо’lmasa, u xolda ularning haroratsi ham turlicha bо’ladi. «0» qonun termodinamikaning tо‘rtinchi postulati bо‘lib, u XVIII asr о‘rtalarida SHotlandiya olimi Djozef Blek tomonidan termometrni yaratilishi bilan vujudga keldi. Bu qonunni termik muvozanat qonuni xam deb yuritiladi. Xozirgi kunda bu qonun quyidagicha tariflanadi: Agarda sistema 1 sistema 2 va 3 bilan termik muvozanat holatida bо’lsa, albatta 2 va 3 sistemalar xam о’zaro termik muvozanatda bо’ladi. Bir-biri bilan issiqlik almashadigan 3ta oddiy sistemani olaylik: f1,2 ( P1, V1; P2, V2 ) = 0 f1,3 ( P1, V1; P3, V3 ) = 0 «0» qonuni bо‘yicha f2,3 ( P2, V2; P3, V3 ) = 0 Chunki xamma о‘zgaruvchilar bir-biri bilan о‘zaro bog‘liq. Bundan: bu xossa empirik harorat deyiladi. f( P, V ) = t