Issiqlik elektr stansiyasi va markazi (ies va iem) Reja: Issiqlik elektr stansiyasida elektr energiyani hosil qilish jarayoni

ISSIQLIK ELEKTR STANSIYASI VA MARKAZI (IES va IEM)


Reja:


1. Issiqlik elektr stansiyasida elektr energiyani hosil qilish jarayoni.


2. O‘zbekistonda mavjud issiqlik elektr stansiyalar.


3. Issiqlik elektr markazining ishlash prinsipi.


4. O‘zbekistonda mavjud issiqlik elektr markazlari.


5. Nazorat savollari.


Issiqlik elektr stansiyasida elektr energiyani hosil qilish jarayoni
Kondensatsion issiqlik elektr stansiyasi. Issiqlik kondensatsion elektr stan-siyalar organik yoqilg‘i energiyasini avval mexanik, so‘ngra elektr energiyasiga aylantirib beradi (7.1-rasm).

7.1-rasm. Issiqlik elektr stansiyalarda energiyani qayta hosil qilish sxemasi

Zamonaviy qudratli IESda bug‘ turbinalari o‘rnatilgan. Birinchi bug‘ turbinasi uch fazali elektr generatorni aylantirish uchun Elberfeld stansiyasida 1899 yilda o‘rnatilgan. Shu davrdan boshlab elektr stansiyalarida ishlatiladigan qudratli bug‘ turbinalari rivojlandi.

Energiyaning barcha turlarini dunyo miqiyosidagi iste‘moli, bevosita aholi sonining o‘sishiga bog‘liq. Dunyo aholisining soni oxirgi vaqtlarda tez sur‘atlar bilan o‘sib bormoqda va hozirgi kelib 7·10⁶ dan oshib ketdi.
Energiyaga bo‘lgan katta ehtiyoj, insoniyat oldida uni olishning yangi yo‘l-larini izlashga majbur etmoqda. Hozirgi vaqtda, o‘txonada yoqiladigan organik yoqilg‘ilarning zahiralarini chegaralanganligi sababli, elektr energiyaning turli xil energiyadan olishning an’anaviy yo‘llari bilan qanoatlanmaslik kerak. Zamonaviy IESlarining FIK 40% dan ortmaydi.
Yaqin kelajakda issiqlik elektr stansiyalari asosiy elektr stansiyalar biri bo‘lib qoladi, shuning uchun ularni konstruksiyalarini mukammallashtirish va termodinamik siklini yaxshilash energetika uchun juda muhim vazifalardan biri.
Zamonaviy energetikada elektr energiyasini hosil qilish katta yo‘qotish va organik yoqilg‘ini ko‘p miqdorda ishlatishga asoslangan. Energiyadan bevosita elektr energiyasini olish energetika rivojlanishining asosiy istiqbollaridan biridir.
Elektr stansiyaning yoqilg‘i qazilmalari. Bug‘ turbinali elektr stansiyalarida yoqilg‘i resursi sifatida ko‘mir, neft, tabiiy gaz yoki har qanday yonuvchi materiallardan foydalanish mumkin. Shu bilan birga, har bir yoqilg‘i turini qozonga tashlash uchun qo‘shimcha yonish jarayonini nazorat qilish, ventelyasiya, chiquvchi gazlarni va tashqi uskunalar talab etiladi.
Ko‘mir elektr stansiyalarda ikki yo‘l bilan yoqiladi. An‘anaviy ko‘mir o‘simliklar ishdan birinchi, ko‘mir qozon palatasi ichida metall konveyer lentalari joylashtiriladi. Kamar sekin qozon ostiga shpal sifatida ko‘mir kamariga vaqt yoqiladi. Qoldiq zanjir konveer lentasi orqali tushadi va u ba‘zan boshqa tarmoqlar uchun foydali qo‘shimcha mahsulot sifatida sotiladi.
Maydalangan ko‘mir elektr stansiyalarida, ko‘mir, mayda kukunga aylanti-riladi va pechga kiritilib gazga o‘xshab yonadi. Maydalangan ko‘mir havo bilan aralashtiriladi va pechda yonadi. Qoldiq mahsulotlari pech tubiga yig‘iladi va bir qismi tutun truba orkali HO₂, CO va CO₂ atmosferaga chikariladi. Mahalliy ekologik qoidalarga kator talab ulardan tuplash urnatilgan bulishi kerak. Gaz toza-lovchi uchayotgan kukunlarni to‘plash uchun ishlatiladi.
Ko‘mir ishlaydigan bug‘ trubinali elektr stansiyalarini bir kator kamchilik-lari:
- ko‘mir yoqishdan ekologik muammolar (ya‘ni, kislota yomg‘ir);
- ko‘mir yetkazib berish uchun temir yo‘l tizimlari bilan bog‘liq transport masalalari;
- ayrim rayon elektr stansiyalaridan uzatish liniyalarini uzunligi.