Issiqlik elektr stansiyasi va markazi (ies va iem) Reja: Issiqlik elektr stansiyasida elektr energiyani hosil qilish jarayoni

7.7-rasm. To‘g‘ri oqimli bug‘ qozonining ishlash sxemasi

Yoqilg‘ini yonishi natijasida ajralib chiqqan issiqlik hisobiga iste‘mol suvi-dan bug‘ hosil qilinadi va bu bug‘ maxsus quvur orqali bug‘ turbinasiga uzatiladi.

7.3. Turbinalarning IESdagi o‘rni
Elektr stansiyaning harakatlanuvchi kuchi. Generatsiya qiladigan Elektr stansiyalar elektr energiyani ishlab chiqarib uni elektr uzatish liniyalari, podstan-siyalar, va taqsimlash liniyalari orqali iste‘molchilarga etkazib berildi. Generatsiya qiladigan elektr stansiyalari uch fazali generator(lar), shuningdek, energiya manbai, dispetchirlik, va podstansiyadan iborat (generator qismi oldin muhokama qilingan). Birlamchi motorlar va ular bilan bog‘liq energiya manbalari ushbu bo‘lim markazida turadi².
Aylanadigan rotorni mexanik vositalari harakatlanuvchi kuchni asosi deyi-ladi. Birlamchi energiya manbalari (xom-ash‘yo yokilgi ko‘mir) turbinani aylanti-ruvchi motor jarayonini o‘z ichiga oladi.
Bug‘ turbinasi. Kozonda yuzaga kelgan yuqori bosimli va yuqori haroratli, bug‘ generatorni bug‘ trubinasi orqali uning energiyasi aylantiruvchi energiyaga aylantiradi u esa generator rotori bilan ulangan. Valni aylanish chastotasi qat‘iy nazorat qilinadi, chunki u ishlab chiqilayotgan elektr energiya chastotasi bilan bog‘langan. Yuqori haroratli, yuqori bosimli bug‘ turbinalarini oxir-oqibatda generator aylantirib u generator rotorini aylantiradi. 1000⁰S va kvadrat dyuymga (psi) 2000 funt bosim tartibi odatda katta quvvatli issiqlik elektr stansiyalarida ishlatiladi. Bu bosim va haroratdagi bug‘ qizdirilgan ba‘zan quruq bug‘ deyiladi.
Suvli bug‘ bosim ostida harorat farqi birinchi lapotaga uriladi. Turbina lapatalari rotorga nisbatan veer ko‘rinishida bo‘lib, bug‘ valni buradi. Qizdirilgan bug‘ turbinadan o‘tgandan so‘ng bosim va harorat pasayadi. Kamaygan bug‘ turbinani ikkinchi lapatkaga urilib qo‘shimcha energiyani turbina valiga beriladi. Bir xil elektr stansiyalarida birinchi bosqichdan so‘ng qozonga yo‘naltirilib, qo‘shimcha energiyani turbina valiga beradi. Bir xil elektr stansiyalarida birinchi bosqichdan so‘ng qozonga yo‘naltirilib qo‘shimcha qizdiriladi va ikkinchi bosqich uchun boshqatdan samarali energiya uchun qaytadan yo‘naltiriladi.
Bug‘ turbinani valiga berilgandan so‘ng, past haroratli va past bosimli bug‘ asosan o‘zining energiyasi ishlatib bo‘ldi va u qayta ishlatishdan oldin suvga to‘liq aylangan bo‘lishi kerak. Bug‘ni orqaga suvga aylantirish uchun jarayoni konden-sator orqali amalga oshiriladi. Foydalanilgan, bug‘ issiq suv qaytarilgandan so‘ng, qozonxonaga suv nasoslari yordamida (BPP) qaytadan quyiladi. Bu yopiq-jara-yonlar hisoblanadi. Ba’zan bug‘lanish tufayli suv tufayli yo‘qotilgan suv qo‘shi-lishi kerak.
Kondensator sovuq suvni yaqin ko‘llar, suv havzalari, daryolar, okeanlar, chuqur quduqlar, sovutish minoralar va boshqa suv manbalardan sovuq suv oladi va quvurlar orqali haydaydi. Ishlatiladigan bug‘ nisbatan sovuq suv quvurlari orqali o‘tib tomchilarni yuzaga keltiradi. To‘plangan tomchilar kondansator (yaxshi) bazasida to‘planadi va qaytadan qozonga quyiladi.
Bug‘ni generatsiya qilib uni issiqlik energiyasi yoqilg‘isi sifatida mexanik energiyaga va so‘ngra elektr energiyaga aylantirish samaradorligi 25-35% gacha FIKni past bo‘lishiga o‘aramasdan bug‘ trubinalari juda ishonchli katta energetika tizimlarida bazali yuklamalarni generatsiya qilishda ishlatiladi. Samarador bo‘l-maslikni asosiy sababi yoqish jarayonida bug‘ni katta qismini atmosferaga chiqib ketishidir³.
Bug‘ qozonidan 600⁰S haroratda va 30 MPa bosimda olingan bug‘ bug‘quvuri orqali soploga uzatiladi. Soplo bug‘ ichki energiyasi molekulasini tartibli harakati kinetik energiyasiga qayta hosil qilib berish uchun mo‘ljallangan.
Agarda bug‘ soploga kirishdan avval ma’lum tezlik S ga va boshlang‘ich bosim R ga ega bo‘lsa, soploda bug‘ kengayishi natijasida uning tezligi S₁ qiymatgacha ortadi va bosimi R₁ qiymatgacha kamayadi hamda bug‘ harorati pasayadi.
Bug‘ soplodan chiqib turbinaning ishchi kurakchalariga uzatiladi. Agarda turbina aktiv bo‘lsa, u holda ishchi kurakchalarda bug‘ kengayishi sodir bo‘lmaydi va o‘z navbatida bug‘ bosimi ham o‘zgarmaydi. Bug‘ning mutloq harakat tezligi S₁ qiymatidan S₂ qiymatiga turbinani aylantirish tezligi V hisobiga o‘zgaradi (7.8-rasm).