Иссиқлик нурланиши

158 – расм. Абсолют қора жисмнинг нурланиш спектри

Узлуксиз чизиқлар абсолют қора жисмнинг тажрибада олинган нурланиш спектри натижаларини, узуқ - узуқ чизиқлар Релей - Джинс ифодасининг ҳисоб натижаларини билдиради:

_{ифодани } _{бўйича ечиб, 0 дан  оралиқда}
интеграллаганда энергиявий ѐритувчанликнинг қийматини баҳолаш мумкин.
М.Планк ^{f (,T)} функциянинг тажриба натижаларига мос келувчи ифодасини келтириб чиқарди. У ўз назариясида классик физика қонунларига мос келмайдиган баъзи ўзгартиришларни киритди, яъни электромагнит нурланиш энергияси порция (квант) миқдорида тарқалади ва энергия кванти қуйидагига тенг, деб ҳисоблади.
_h_,
бу ерда  - Планк доимийси деб аталади.

Абсолют қора жисмнинг нурланиши учун, Планк ифодаси частота ѐки тўлқин узунлигига боғлиқ бўлиб, қуйидаги тенглик билан ифодаланади

Планк ифодасининг ҳисоб натижалари тажриба натижалари билан катта аниқликда бир - бирига мос келди (159 - расм).



159 – расм. Абсолют қора жисм нурланиш спектрининг Планк ифодаси
(80.9) – ифодадан Стефан - Больцман ва Вин ифодаларини осон келтириб чиқариш мумкин.

Шундай қилиб, Планк мувозанатли иссиқлик нурланишининг тугалланган ифодасини назарий келтириб чиқарди ва бу квант назариясининг асосларидан бири деб ҳисобланади.

Олисдан нур тарқатаѐтган жисмларнинг ѐки юқори ҳароратли, қизиган жисмларнинг температурасини оддий усуллар билан ўлчаб бўлмайди.
Бундай ҳолларда температурани уларнинг нурланиш спектрига қараб аниқлаш мумкин. Жисмларнинг нурланишига қараб уларнинг температурасини аниқловчи усулларнинг барчаси оптикавий пирометрия ва ўлчаш асбоблари эса, оптикавий пирометрлар деб аталади.
Улар икки хил – радиациявий ва оптикавий пирометрларга бўлинади. Радиациявий пирометрларда қиздирилган жисмнинг 0 дан бўлган частота кенглигида тарқалаѐтган тўла иссиқлик нурланиши жамланади. Оптикавий пирометрларда нурланиш спектрининг тегишли кичик қисмини қабул қилиш орқали жисм температурани аниқланади.