Исомов М. К.,ф ф. н., доцент 2-мавзу. Фалсафий тафаккур тараққиёти босқичлари

иккинчидан, табиатни ўрганиш, табиий-илмий билимларни оқилоналикка таяниб ривожлантириш, ақлнинг кучига ишониш, асосий эътиборни ҳақиқатни билишга қаратиш, ҳақиқатни инсон билимининг негизи деб билиш;
учинчидан, инсога хос табиий, бадиий, маънавий фазилатларни юксалтириш, инсонпарварликни улуғлаш, баркамол авлодни тарбиялашда олий маънавий қонунларга риоя қилиш;
тўртинчидан, универсализм – борлиқ ва ижтимоий ҳаётнинг барча муаммоларига қизиқиш, бу давр маданиятининг муҳим жиҳатларидир.
Шарқ фалсафий тафаккурининг йирик намоёдалри орасида Маркизий Осиёлик машҳур файласуф, қомусчи-олим, Яқин ва Ўрта Шарқда аристоотелизм асосчиларидан бири Фаробий, буюк файласуф ва табиб Ибн Сино, табиий-илмий йўналишда ўз асарлари билан танилган Абу Раҳон Беруний ва бошқалар бор. Ўрта аср Шарқ фалсафсининг намоёндалари қарашларига умумий баҳо бериб, шуни ҳам алоҳида таъкидлаш жизки, улар ўз дунёқарашларида пантеистик тамойилдан келиб чиқиб, тангри ва борлиқ бир-бирига зид, бир-бирини инкор этувчи нарсалар эмас, аксинча, улар бир бутун ҳолда мавжудотни ташкил этади. Абадийлик тангрига ҳам, моддийликка ҳам хосдир.
Абу Наср Муҳаммад ибн Тархон ал Форобий (870-950). Унинг яратган асарларининг умумий сони 160та бўлиб, уни икки гуруҳга ажратиш лозим: а) қадимги юнон файласуфлари ва табиатшунос олимларининг(Арасту, Афлотун, Евклид, Гален ва бошқалар) илмий меросларини шархлаш, тарғиб қилиш ва ўрганишга бағишланган; б) Ўрта аср фанининг табиий ва ижтимоий фалсафий фикри соҳаларига, унинг турли долзарб масалаларини ишлаб чиқишга, табиатшунослик, мусиқашунослик, жамиятшунослик, филологиянинг муҳим соҳларига бағишланган рисолаларидир.
Фаробий фанлар билиш воситалари эканлигини таъкидлаб, “Ихсо ал улум” рисоласида назарий(мантиқ, фалсафа, табиий фанлар) ва амалий (ахлоқ, сиёсат) фанларни фарқлаган. Шунингдек барча фанларни бешта катта гуруҳга ажратади.

1. 
   Тил ҳақидаги илм – бу етти бўлимдан иборат.
   
2. 
   Мантиқ.
   
3. 
   Математика – бу ҳам етти бўлимдан иборат: арифметика; геометрия; оптика; сайёралар ҳақидаги илм; оғирлик ҳақидаги илм; механика; мусиқа ҳақидаги илм.
   
4. 
   Табиёт илмлари ва илоҳиёт(метафизика)
   
5. 
   Шаҳарни бошқариш ҳақидаги илм (ёки сиёсий илм), фиқҳ – ҳуқуқшунослик ва калом.