ИсҳОҚхон тўра ибрат танланган

2 Тарихи табақот ут-тоҳнрий 
— Тоҳир Муҳаммад бинни Имодуддин 
Сабзаворий (XVI аср ярми — XVII аср бошлари) қаламига мансуб та- 
рихий асар.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Фарғона зилзилаи азим воқе шуде дар санаи 1035 ҳижрий 
дар пойтахте Фарғона ке дар он ҳин Ахси буде аст. Бар 
наҳаж вайрон гардида ке чандин ҳазор мардумон дар зире 
иморат монде. Дар рўзи аввал беҳафтод нуубат ҳаракаташ 
расида то муддате шаш моҳ имтидод ёфте»1, — деган экон.
Ул вақтда Фарғона пойтахти Ахси экон, яъни 579 ми- 
лодийда. Бу Фарғонани шаҳарларидан кўҳналари Қубо ва 
Ахси бўлиб, ҳар бир подшоҳлар духули илан бир-бир пой- 
тахт бўлиб, сўнгра бўлак подшоҳ духулида бўлак ерни 
пойтахт қилиб, ҳар бир вақтда бир жой пойтахт, бир жой 
шаҳар бўлиб, аввало пойтахт Қубод экан. «Қомус»1
2да маз- 
курдурки: «Қубоддан кўп машоҳир шуаро чиққан экон. 
Чунончи булардан шуародан Рукниддин Қубойи асли 
Мовароуннаҳрда Қубо шаҳридан чиқиб, Исфаҳонға саё- 
ҳат этуб, Бадриддин Чочийми илан мушоарада бўлиб, 
Асириддиннинг шогирдидур. Уламои изомдан амир ул- 
имом шамс ул-миллати ва-д-дин Муҳаммад бин Муҳам- 
мад ал-Қубодий салламаҳуллоҳу чиқмиш экон. Қубодни 
биноси ҳар мамлакатда кўб бўлиб, баёни иншааллоҳ ёзи- 
ладур. Қубодни ўғли Нўширавон Туркистон музофотида 
кўб ерни обод қилгон экон». Машҳурдурки, Кайқубодни 
пойтахти Қубод экон. Сўз аммоки, «Тарихи Табарий»3нинг 
учинчи жилдида ҳадис подшоҳ Нўширавон песар Қубод 
деб қилғон зикрида Қубод вафотидан сўнг Нўширавон тож 
кийиб, тахтга ўлтургонда, ҳамма умаро ва уқало хурсанд 
бўлгон экон. Суҳбати подшоҳга роғиб, на учунки, отоси- 
ни ҳаётидаги ақл ва каёсат ва адолати маълум бўларга 
муайян экон. Аноси хурсандлик изҳор қилгони ҳам «Таба- 
рий» ва «Равзат ус-сафо»да машҳурдур. Шул подшоҳлиги- 
ни аввалида ҳамма мамлакатларга номлар юборуб, ҳам- 
мани мутиъу мунқод қилиб, кўб шаҳарларни обод қилиб, 
ҳеч асари зулм қолмай, замони адл экон. Ҳаётилла деган 
Балх подшоси тобе бўлмай, урушмакчи бўлиб, Балх, ан-
1 Таржимаси: 
Ҳижрий 1035 йил Фарғонада кучли зилзила содир бўлган. 
У вақгда Фарғонанинг пойтахти Ахси эди. Натижада у ерлар вайронага 
айланиб, бир неча минг кишилар иморатлар остида қолиб кетганлар. 
Дастлабки кун ер силкиниши 70 мартагача етган ва олти ойгача давом 
этган.