Ҳисоб-китоб жараёнлари ҳисобини ташкил қилиш. Ҳисоб – китоб турлари. Ҳисоб – китобнинг асосий шакллари

Ҳисоб – китоб турлари.

Банк тизимида ҳисоб – китобнинг қуйидаги турлари мавжуддир:
1. Ҳисоб рақами (расчетный счет) - бу хўжалик ҳисобидаги корхоналар учун ташкил этилди.
2. Ҳисоб рақами филиали (субрасчетный счет) - бу хўжалик ҳисоби қарамоғидаги корхоналар (дорихоналар) учун ташкил этилади. Бу ҳисоб рақами пул маблағларини йиғилиши (аккумуляция) қилиш учун ишлатилади.
3. Жорий ҳисоб рақами (текущий счет) – бу бюджет ташкилотлари учун ташкил этилади, чунки ҳусусан Соғлиқни сақлаш тизимидаги шифохоналарнинг, юқори ташкилот томонидан ажратилган маблағлари сақланади ва у бўйича жараён бажарилади.
4. Махсус ссуда ҳисоб рақами (спецсудний счет) – бу мустақил балансга эга бўлган хўжалик ҳисобидаги ҳамда ўзининг хусусий маблағига эга бўлган корхоналар – дорихоналар учун ташкил этилади.

3. 
   Ҳисоб – китобнинг асосий шакллари
   

Ҳисоб – китобнинг шакллари

1. 
   Акцепт
   
2. 
   Аккредитив
   
3. 
   Тўлов топшириғи
   
4. 
   Чек
   
5. 
   Пластик электрон карточкалари.
   

Ҳисоб-китобнинг акцепт шакли - бу кенг тарқалган ҳисоб-китоб шакллариданҳисобланиб, 2/3 қисмни ташкил этади. Акцепт шаклининг хусусиятларидан бири шундаки, бунда ҳаридорга хизмат қилувчи банк муассасаси товар етказиб берувчи дорихонаҳисобварғини ҳаридор - дорихонарозилик берган тақдирдагина тўлайди.
Лекин, ҳаридор дорихонасчётини тўлашга розилик бериши ёки тўлашдан бош тортиши ҳам мумкин. Ҳаридор дорихонаҳисобварағини тўлашдан бош тортган ҳолдагина, банкка бу ҳақда ёзма равишда маълум қилади.
Акцепт шаклидаги ҳисоб-китоб маъноси шундан иборатки, таъминотчи товарни жўната туриб тўлов талабномасини истеъмолчига юборади.
Натижада, истеъмолчи унинг иккинчи қисмини тўлов топшириқномасини тўлғизади ва банкка топширади. Бунда истеъмолчи банкка ўзининг ҳисоб рақамидан пулни сафдан чиқариб таъминотчи ҳисоб рақамига ўтказишни буюради.
Истеъмолчи акцептдан қуйидаги шароитларда воз кечиши мумкин:

1. 
   буюртма берилмаган бўлса;
   
2. 
   истеъмолчининг розилигисиз муддатдан олдин юборилган бўлса;
   
3. 
   сифатсиз товар бўлса;
   
4. 
   нархи келишилмаган бўлса;
   
5. 
   олдин шу товар қиймати тўланган бўлса.
   

Айрим вақтларда қисман акцептдан воз кечиш мумкин. Лекин, комунал хизматлар (сув, газ), электр энергия ва телефон ҳақлари тўловчининг розилигисиз ундириб олинади.
Қуйидаги бухгалтерия ёзувлари амалга оширилади:
I. Таъминотчидан товар жўнатилганда
1) Д_{4500, 4600, 6200} К _4000, Д _{4500, 4600, 6200,} К₂₀₀₀
2) ҳисоб рақамига пул маблағларини ўтказиш вақтида
Д₅₁₀₀ К₄₆₀₀ ёки Д₅₁₀₀ К₆₂₀₀
II.Истемолчига товар келиб тушганда
1) Д₁₀₀₀ К₆₀₀₀ ёки Д₁₂₀₀ К₆₀₀₀
2) ҳисоб рақамидан маблағни чиқарилганда:Д₆₀₀₀ К₅₁₀₀