Исо жабборов буюк хоразмшоҳлар

қабилаларга ҳар том он лам а ёрдам бер ган . Бу қабила-
лар ор аси да О рол бўй и даги дай лар ҳам бўлган. А рш а­
кийлар би лан б и р вақтда сел ев к и й давлатидан аж ралиб
чиққан Грек-Б ақтрия давлатин и тахм и нан 140-й иллар-
д а Х оразм атр оф и да ж ип слаш ган м ассагет қабилалари-
н и н г иттиф оқ и б о с и б олади.
Х ул оса қ и ли б ай ти ш м ум к и н к и , эр ам и здан аввалги
^
III аср н и н г иккинчи ярмига к ел и б, Х оразм ғарбда К ас­
п ий ден ги зи гач а, ш аркда э с а то М ўғулистон чегараси -
гача бўлган к енг терр и тори я да ў з с и ёс и й таъсирини
ўтказа б ош л ай ди . Х и той м анбаларида «катта ю ечж и»
4 9

---

д еб аталган массагетларда оғир яроқ-аслаҳа билан қурол-
ланган отл и қ қўш инлар бўл и б, улар қўш ни мамлакат-
ларга хавф тугди ри б турганлиги ёзи лган.
Биринчи марта Х оразм да п ай до бўлган бун дай отли қ
қўш ин билан ж анг қилиш тактикаси аста-сек и н сарм ат- 
■
аланлар орқали Ш арқий Е вроп а ун дан Римга; Ш аркда
эса гуннларга ўтади. Э р ам и здан аввалги I асрларда пар-
ф ияликлар М арв тем ирчилари қўли би л ан ясалган с о ­
вут кийган отл и қ қўш ин би лан римликларга қарш и
Карри яқинидаги ж ангда қатнаш ганликларини ю қорида
ай ти б ўтган эди к . Б аланд келган ҳарби й отлар ни н г асл
зоти ўш а даврларда м ассагетлар ю рти, яъни Х оразм дан
М ўғулистон, Х и той ва Ж ан уби й С и би р га тарқала б о ш ­
лаган.
Бундай муҳим тарихий воқеалар рўй бераётган би р
вақтда, Ўрта О си ёга к ели б кетган Х и той эл ч и си ва
сайёҳи Ч ж ан Ц я н н и н г кўрсатиш ича, К ангю й ёк и К ан д-
зо й д е б аталмиш катта давлат бор л и ги маълум бўлади.