Исо жабборов буюк хоразмшоҳлар

каналларини ай ти б ўтиш л о зи м . В оҳа чеккаларида к у­
ш ан даври учун ти п и к бўлган м удоф аа и нш оотлари дан
қуйи Ч арм ан ёп да Говурқалъа, У стю рт қирларида Д е в -
кесганқалъа бун ёдга келади. С угориш тар м ок дари ни н г
ривож ланиш и н ати ж аси да А ёзқалъа, Қ ўрғош инқалъа,
Тупроққалъа, Катта Г улдурсун, К и ч и к Қ и рқ қ и з каби
яхши мустаҳкамланган шаҳар ва қалъалар п айдо бўлади.
Бу ёдгорликларнинг ичида Катта Г улдурсун, Қ и зи л -
қалъа, А ёзқалъа, Говурқалъа, Анқақалъа ва аж о й и б та­
рихий хази н а бўлган Х оразм ш оҳлар р ези д ен ц и я си —
Тупроққалъа алоҳида диққатга сазов ор ди р . А н ти к Х о ­
р азм н и н г илк пойтахти д е б ҳи собл ан ган м азкур оби да
ва ун и н г теварагидаги ёдгорликлар тўғрисида батаф сил
тўхтаб ўтиш зарур.
Катта Г улдурсун н а й за си м о н ш и нак ли қўш девор
билан ўралган нотўғри тўртбурчак (2 8 0 —230 м .) ш ак­
лидаги зўр истехдюм бўл и б, у иккита кагга сув и н ш о -
оти — Қ ирқ қ из ва Тупроққалъа каналлари б и р -б и р и -
дан ажралган ж ой да қурилган. И чки ҳовлида илк ку­
шан н усхаси даги қизил л ой дан иш ланган соп оллар ва
катта иморатларнинг қолдиғи бор. Қалъа яқинида қазил-
ган катта сув и н ш ооти Н о р и н ж о н ш ахри орқали ўтиб
Тупроққалъага бор ади ва Қ изилқалъа и стеҳк ом и о л д и ­
да тугайди. Ж илдиққалъа р ай он идаги ш оҳобч ан и н г кўп
қисм и ҳози р қум ости да қолиб кетган бўл и б, этаги
А ёзқалъадаги тоғ ён бағирларида п ай до бўлади. Бу ка-
нални н г катталигидан ҳатто Тупроққалъа канали ун и н г
ш оҳобчаларига ўхш аб кетади. М ана ш у зўр сув и н ш оот-
л а р и н и н г б о ш қ и с м и н и м у д о ф а а қ илув чи ва сув
тақ си м лаш и ш л ар и н и бош қ ар ув ч и м ар к ази й и дор а