Islomiy fondlar

Shariat nazoratining asosiy tarkibiy qismi
Investitsiya qilish uchun korxonalarni tekshirish jarayoni umumiy holatda ikki turga bo’linadi:
a) ishlab chiqairishni tekshish;
b) moliyaviy tekshirish.
a) ishlab chiqarishni tekshirish
Qur’oni Karimda Alloh taolo marhamat qiladi:
“Alloh bir qavmni hidoyatga boshlaganidan so’ng, ularga saqlanishlari lozim bo’lgan narsani bayon qilmasdan turib zalolatga ketgazmas. Albatta, Alloh har bir narsani bilguvchi zotdir” Qur’oni Karim (9.115)
Shariat investitsiya qilishga ruxsat bermaydigan ishlab chiqarish turlari islomiy fiqh kitoblarida batafsil muhokama qilingan. Bu kabi harom va shubhali ishlar bilan shugullanuvchi firmalarning aksiyasini sotib olish va firma faoliyatida ishtirok etish islomiy fiqh qoidalari nuqtayi nazaridan ta’qiqlanadi. Korxona ish yuritayotganda e’tiborga olinishi lozim bo’lgan asosiy masala bu faoliyatining islom ahkomlariga ko’ra ruhsat etilishi yoki ta’qiqlanishi hisoblanadi. Islom shariati tomonidan taqiqlangan faoliyat turlari quyida qisqacha keltirilgan:
-Foiz stavkasiga asoslangan mahsulotlar va xizmatlar;
-Alkogol mahsulotlarini ishlab chiqarish va yetkazib berish faoliyati;
-Qurol-yarog’ ishlab chiqarish, taqsimlash va yetkazib berishga doir faoliyat turlari;
-O’yinlar va qimor;
-An’ananiy sug’urtaga doir ishlar;
-Cho’chqa va cho’chqa mahsulotlarini ishlab chiqarish va shunga doir faoliyat;
-Pornografik mahsulotlarni ishlab chiqarish va taqsimlash ishlarida ishtirok etish;
-Shariat kengashi tomonidan shariatda ruxsat berilmagan deb topilgan boshqa barcha faoliyat turlari
Shuningdek, yuqoridagi ro’yxatda keltirilmagan, lekin mazkur faoliyat turlari shakllanishi va tarqalishiga olib keluvchi har qanday faoliyat turi ham shariat ahkomlari doirasida ta’qiqlangan.
Moliyaviy tekshirish
Shariat tekshiruvining ikkinchi tarkibiy qismi moliyaviy tekshiruv bo’lib, bu investitsiya qilinuvchi mablag’ga nisbatan qo’yilgan talablarni bildiradi va quyidagi to’rt tarkibiy qismni o’z ichiga oladi.
1. foiz stavkasi yoki boshqa shubhali yo’llar orqali shakllangan mablag’lar
2. Naqd pul va qarz va umumiy aktivlar yoki o'rtacha bozor qiymati
3. Qarz va xususiy kapital va o’rtacha bozor kapitali.
4. Debitorlik qarzlari.

i) Foiz stavkasi va boshqa shubhali manbalardan topilgan daromadlar: korxonalar uchun eng zaruriy omil bu aylanma capital hisoblanadi. Umumiy holatda, korxonalar aylanma kapitalga bo’gan talabini qondirish uchun moliyaviy tashkilotlar bilan hamkorlik qilishadi. Islomiy moliya mahsulotlarini taklif qiluvchi tashkilotlar bor joylarda foiz stavkasi aralashmagan holatda korxonalarning mablag’ga bo’lgan talabini qondirish mumkin, lekin, hayotda islomiy moliya tashkilotlari hamma joylarda ham mavjud emas.

Bugungi kunda banklar tranzaktsiyalarni amalga oshirishda muhim qiluvchi rol o'ynaydi. Barcha pul oqimlari banklardan o’tadi. Shu sababli barcha korxonalar banklardan o’z hisob raqamlariga ega bo’lishi kerak. Bu hisob raqamlardagi mablag’larga ma’lum miqdordagi foiz daromadlar hisoblanadi. Shuningdek, korxonalar mablag’larini boshqarish uchun qisqa muddatli likvidatsiya amaliyotlarini qo’llashi mumkin. bu holatda ham bank ular uchun foiz daromadlarni hisoblaydi.

Kompaniyalar

Kompaniyalar, shuningdek, g'aznachilikni boshqarish chorasi sifatida bank depozitlari va qimmatli qog'ozlarda ortiqcha qisqa muddatli likvidlikni qo'llaydilar. Bu ular uchun ham ma'lum foiz daromadlarini hisoblab chiqdi

boshqaruv. Bu ular uchun ham ma'lum foizli daromadlarni keltirib chiqaradi.

Bunday hollarda olimlar shiftni ta'minlab, buni shart qilib qo'yganlar
foizlar va noqonuniy ishlab topilmagan daromad (yoki ikkalasi) o'rtasidagi nisbat
birlashtirilgan), kompaniyaning umumiy daromadiga ahamiyatsiz bo'lishi kerak va
imkon qadar past. Aksariyat olimlar undan oshmasligi kerak degan fikrga qo'shiladilar
umumiy daromadning 5%.
ii) Naqd pul va qarz va umumiy aktivlar yoki o'rtacha bozor kapitali: Savdo
islomdagi turli mazhablar orasida qarz masalasi munozaralarga sabab bo'lgan
qonun. Shariatda qarz sotilmasligi belgilangan
uchinchi shaxs; lekin nominalda sotilsa ruxsat etiladi. Xuddi shunday, naqd pul sotish
naqd pul uchun - bu talablarga muvofiq bo'lishi kerak bo'lgan operatsiyaga misol
shariat tomonidan ruxsat etilgan ayirboshlash shartlari.
Demak, olimlar balansdagi jami naqd pul va qarzlar degan xulosaga kelishadi
kompaniyaning varaqasi aktivlarning umumiy qiymatidan oshmasligi kerak yoki
o'rtacha bozor kapitali, ya'ni naqd pul va qarz 30-50% dan kam bo'lishi kerak
mavjud aktivlar yoki o'rtacha bozor qiymati.
iii) Qarz va o'z kapitali yoki o'rtacha bozor qiymati: Ko'pchilik bir-biriga qo'shilganligi ko'rsatilgan
aktsiyadorlik kompaniyalari ba'zan ma'lum bir manfaat uchun leveragega murojaat qilishadi
biznes faoliyatini kengaytirish yoki favqulodda naqd pullarini qondirish uchun
talablar. Bu kredit uchun foizlarni to'lashni o'z ichiga oladi