Islomdagi mazhablar va yo’nalishlar. Reja: Islom oqimlari va yo’nalishlari. Suniylik va shialik o’rtasidagi farqlar

Ibn Nadim al-Bag‘dodiya Ahmad ibn Hanbal tasnif qilgan quyidagi asarlarni sanab o‘tgan:

“Amal kitobi”.

“Tafsir kitobi”.

“Nosix va mansux kitobi”.

“Zuhd kitobi”.

“Masalalar kitobi”.

“Fazilatlar kitobi”.

“Manosik kitobi”.

“Imon kitobi”.

Ahmad ibn Hanbalning eng mashhur asari “Musnad” bo‘lib, u o‘z ichiga o‘ttiz mingdan ortiq hadisni jamlagan.
Hanbaliy mazhabi ta’limoti. Ahmad ibn Hanbal hadisshunoslik bo‘yicha katta shuhrat qozondi. Bir guruh mashhur muhaddislar, jumladan, imom Muhammad ibn Ismoil Buxoriy, Muslim ibn Hajjoj undan hadis rivoyat qilganlar. U o‘ziga xos fiqxiy qarashlarga ega edi va ular bilan boshqa mazhab tarafdorlaridan ajralib turardi. Gunohi kabiralarga qo‘l urgan kishi haqida mo‘‘tazilaga qarshi turib, bunday gunoh qilgan kishi mo‘‘min emas, degan fikrni rad qildi. Ahmad ibn Hanbal (r.h.) o‘z uslubiga tayangan holda hanbaliy mazhabiga asos soldi va uni rivojlantirishda Makkada Ibn Abbos orqali kurtaklari o‘sa boshlagan ilk huquqiy maktabdan foydalandi. U Qur’on, sunnat, sahobalar so‘zlari va ijmoga asosiy e’tiborni qaratib, qat’iy zarurat bo‘lmasa qiyosdan foydalanmagan. Barcha hadislarni hatto xabari vohid va sahobalar qavlini qiyosdan ustun qo‘yardi.

Hanbaliylarga binoan fiqh asoslari beshta:

1.Qur’on va sunna matnlari.

2.Sahobalarning fatvolari.

3.Qur’on va sunnaga muvofiq bo‘lsa, ayrim sahobaning qavllari.

4. Isnodi zaif yoki ohod hadislar.

5. Mutlaqo ilojsiz qolganda, qiyos bo‘yicha hukm chiqarish.

Adabiyotlar
1. Qur’oni karim ma’nolarining tarjima va tafsiri / Tarjima va izohlar muallifi Abdulaziz Mansur. – T.: Toshkent islom universiteti, 2009.

2. Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al–Buxoriy. Al–Adab al–mufrad. – T.: O‘zbekiston, 1990.