Исломда мерос ва унинг тақсимоти

ТАЛОҚ ҚИЛИНГАН ВА ИДДАСИ ЧИҚМАГАН 
АЁЛНИНГ МЕРОСГА ҲАҚДОР БЎЛИШИ ЁКИ 
БЎЛМАСЛИГИ ҲАҚИДА 
 
Талоқ икки хил бўлади: ражъий талоқ, боин талоқ.
Ражъий талоқ – очиқ талоқ лафзи ила қўйилган талоқ 
бўлиб, эр ражъий талоқ қилган хотинига унинг иддаси 
чиқмай, янги никоҳ ақди боғламасдан туриб қайтиши жоиз 
бўлган талоқдир. У учта талоқдан кам бўлади.

---

www.madrasa.uz
 
156 
Боин талоқ – талоқнинг ҳам, бошқа нарсанинг ҳам 
эҳтимоли бўлган киноя лафз ила қўйилган талоқ бўлиб, эр 
талоқ қўйган заҳоти ораларидаги никоҳ ақдини узувчи битта, 
иккита ёки учта бўлувчи талоқдир. Ораларида боин талоқ 
бўлган эркак ва аёл яна эр-хотин бўлишлари учун (уч талоқ 
бўлмаган бўлса) янги никоҳ ақди боғлашлари шарт. 
Ушбу икки тур талоққа мерос қолдириш жиҳатидан 
қаралганда – эр соғлом юрганида ёки енгил касаллигида талоқ 
қўйиши мумкин ёки ўлим касаллигида талоқ қўйиши мумкин. 
Ўлим касаллигидаги талоқ икки хил бўлади: хотинини 
“хотиним мерос олмаслиги оқибатида бошқа қариндошларим 
қолдирган меросимдан кўпроқ олсинлар” деган ният ила 
талоқ қилиш ёки бундан бошқа сабаб ила талоқ қилиш.
Агар эр хотинини ражъий талоқ қилган бўлса ва эр 
вафот топганда аёлининг иддаси чиқмаган бўлса, аёли эридан 
мерос олади. Акси бўлганда ҳам, яъни шундай ҳолатда аёли 
эридан аввал вафот топганда ҳам эри ундан мерос олади. 
Зеро, ражъий талоқда эр-хотинлик ақди токи идда тугамас 
экан узилмай туради.
Агар эр хотинини соғлик вақтида (яъни, ўлим касаллиги 
вақтида эмас) боин талоқ қилган бўлса, улар орасида 
меросхўрлик бўлмайди. Улардан бири идда вақтида вафот 
топган бўлса ҳам. Зеро, бу ҳолда мерос қолдирувчи эр ҳақида 
– у ўлим тўшагида бўлмаганлиги сабабли – “хотиним мерос 
олмасин” деган ният ила хотинини талоқ қилгани ҳақида 
гумонга борилмайди. Чунки у хотинини ўз ўлимини гумон 
қилмай туриб талоқ қилган. Эр ҳам бу ҳолатда хотинидан 
мерос олмайди. 

---