Ислом тараққиёт банкининг тадбиркорлик субъектларини кредитлаш фаолияти

Ўзбекистон учун ИТБГ томонидан ажратилган маблағ⁵
Шунингдек, ИТБ “Стратегик тайёргарлик ва чоралар тўплами” ( умумий қиймати 2,3 млрд. АҚШ доллари) дастури доирасида, Ўзбекистонга коронавирус пандемияси вақтида ҳар томонлама кўмак бериш мақсадида кичик ва ўрта бизнес корхоналарини қўллаб-қувватлаш учун қиймати 140 млн. доллардан ортиқроқ бўлган кредит маблағлари ажратилди⁶.
ИТБГнинг тадбиркорлик субектларига кредит линиялари ажратадиган навбатдаги ташкилоти Халқаро ислом савдо-молия корпорацияси (ХИСМК) 2008 йил январдан фаолиятини бошлаган бўлиб асосий ҳиссадори ИТБдир. У ИҲТга аъзо мамлакатлар орасида икки тарафлама савдога кўмаклашиш ҳамда уларнинг экспорт имкониятларини ошириш мақсадида инвестицияларни молиялаштиради. Корпорация фаолиятини икки йўналишга ажратиш мумкин:
- савдони молиялаштириш;
- ташқи савдони ривожлантириш.
Ушбу йўналишлар корпорациянинг асосий ҳужжати доирасида ўзининг амалий ифодасини топган (The Trade Cooperation and Promotion Programm).
ИТБга кирган ИҲТ барча аъзо мамлакатлари ИТФК савдони кредитлаш хизматидан фойдаланиш ҳуқуқига эга. Бундан ташқари, ИТФК, корпорация Директорлар кенгаши томонидан тасдиқланган қоида ва шартларга мувофиқ, аъзо бўлмаган мамлакатлари ҳам ўзининг хизматларидан эҳтимолий фойдаланувчилар сифатида кўриб чиқиши мумкин.
ИТБга аъзо ҳар қандай мамлакат ҳукумати, давлат ташкилотлари, банклар, молиявий муассасалар ва тадбиркорлик субектлари, ХИСРКнинг савдони молиялаштириш хизматларидан фойдаланишга буюртма бериши мумкин. Бундай хизматларнинг предмети товар ва хизматлар, шу жумладан, хом ашё, саноат миқёсидаги товарлар, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ва бошқа шариат ман этмаган маҳсулотлар бўлиши лозим.
Кредитлаш тўғридан-тўғри молиялаштириш, ҳамкорликда ёки синдикатлашган иштирок, молиялаштириш линиялари, икки даражали муробаҳа, товарли таркибий молиялаштириш каби шакллардан бирида амалга оширилиши мумкин.
Таҳлиллардан кўриниб турибдики, ИТБГ тадбиркорлик субъектларини кредитлаш мақсадида гуруҳга кирувчи ИТБ, ХСРИК ва ХСМИК орқали молиялаштириш маблағлари ажратади. Ушбу маблағлар исломий молиялаштириш қоидалари асосида бизнес субъектларига йўналтирилади. Аммо бугунги кунда Ўзбекистонда доимий фаолият юритувчи ИТБнинг бўлими ёки исломий банк мавжуд эмас. ХСРИК томонидан ташкил этилган “Тоиба лизинг” компаниясининг ҳам кредит маблағлари чекланган. Қолаверса, аксарият аҳоли ушбу ташкилот фаолияти ҳақида, исломий банк хизматлари ҳақида етарли хабардор эмаслиги сабабли Ўзбекистонда ИТБ фаолиятини мувофиқлаштириш ва ривожлантириш учун ИТБнинг бўлимини очиш мақсадга мувофиқдир.

1^ Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 11.12.2019 й., 06/19/5892/4134-сон.
^* Тошкент давлат юридик университети магистранти.

2^ Ўзбекистон Республикаси Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси: https://lex.uz/docs/4281735#4283316.

3^ Е.А.Байдаулет. Исломий молия асослари [Матн] – Т.: Ўзбекистон, 2019. – Б 262.

4^ Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 25.05.2019 й., 09/19/428/3184-сон.

5^ Ислом тараққиёт банки расмий сайти – isdb.org/uzbekistan.

6^ Ислом тараққиёт банки расмий сайти – https://www.isdb.org/news/president-of-the-islamic-development-bank-group-covid-19-and-micro-small-and-medium-enterprises-saving-the-global-economy-from-the-pandemic