Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika univyersiteti

Graviokonsentratni ajratish loyixasi.

Hozirgi vaqtda ko’plab OIF -lardagi qayta ishlov beriladigan rudalar tarkibida sulfid minerallari mavjud. Bunday rudalar tarkibidagi oltin qisman sulfidlar bilan birlashgan bo’lib, qolgan qismi erkin holatda bo’ladi. Kup holatlarda bunday turdagi rudalar qiyin ishlov beriladiganlar qatoriga kiradi.

Zamonaviy OIF larda bunday rudalar flotatsiya usuli bilan boyitiladi. Oltin ajratib olishda flotatsiyaning xususiyati shundan iboratki–konsentrat tatrkibiga erkin oltin bilan birga, sulfidlar bilan bog‘langani ham utadi. Shuning uchun ko’plab holatlarda oltinni flotokonsentratga ajratib olish yuqori bo’lib, flotatsiya chiqindilari tarkibida juda ham kam oltin qoladi va ular chiqindixonalarga jo’natilishi mumkin.

NKMK –ning GMZ-3 OIF-ining BIOX qurilmasida Kukpatas va Daugiztov konlarining piritarsenopiritli rudalari flotatsion boyitiladi. Bunday rudalar tarkibidagi oltin, sulfid minerallarda joylashib, ultramayin, klaster yopishgan zarrchalar holatida assotsiatsiyalangan. Birlamchi tuzilgan boyitish loyihasida, boshlang‘ich rudaning ikki bosqichli ajratilishi kuzlangan bo’lib, uning 80% foizi 74 mikronli zarrachalardan iborat bulishi kerak edi, asosiy va nazorat flotatsiya bosqichlari va asosiy flotatsiyadan chiqqan konsentratni qayta tozalashdan (perechistka) iborat edi. Flotoreagentlar sifatida jarayonda natriy sulfogidrati, mis kuporosi, butil kaliy ksantogenati (BKK) va kupiklantiruvchi oksal T-80 (T-92) qo’llanildi. Flotatsion konsentratni qayta ishlash va undan oltinni ajratib olish osonroq va kamxarajatroq, aytaylik rudaning butun miqdorini qayta ishlashdan kura. Agar, bunday konsentrat tarkibidagi oltinning ko’proq qismi qiyin ishlov beriladiganlar qatoriga kirsa va ajratib olishda mahsus qimmatbaho usullarni uzida mujassam etsa, bunday mahsulotning ishlov berish miqdorini kamaytirishga tug‘ri kelgan bo’lardi.

Alohida holatlarda flotatsion boyitishda barcha oltinni, tarkibida oltin bor flotokonsentratda yig‘ish qiyin. Shunga qaramasdan, bunday holatlarda ham flotatsiya usulini qullash maqsadga muvofiqdir, chunki oddiy sianlash, gravitatsion boyitish usullari natija bermaydigan vaqtda ham, flotokonsentrat tarkibiga ko’proq qiyin ishlov beriladigan oltin baribir utadi. Olingan flotokonsentratga mahsus qayta ishlov beriladi, va ushbu jarayon ancha arzonroqdir, aytaylik, rudaning barcha miqdorini qayta ishlashdan kura. Flotatsiya chiqindilaridan ham oltinni sianlash usuli bilan ajratib olinadi.

Tarkibida oltin bor rudalarni flotatsion boyitishda bir vaqtning uzida sulfid minerallari bilan birga erkin, sof oltin ham flotatsiya bo’ladi. Sof oltinning alohida fizik-kimyoviy hususiyatlari borligi uchun, sulfidlar va boshqa minerallarga nisbatdan, unga flotatsiyaning boshqa sharoitlari yaratiladi.

Oltin va tarkibida oltin bor sulfidlarni flotatsiya qilish uchun har xil reagentlar qo’llaniladi. Flotoreagentlarni qo’llashdan maqsad, ajratiladigan minerallarning flotatsiya kursatkichining O’zgarishi, qattiq va suyuq fazadagi bulinish chegarasi yuza quvvati, havo tomchialrining soni va xajmi, kupikning mustahkamligi va h. Flotatsion boyitishdagi yutuqlar, reagentlar rejimining mukammalashtirilishidan, flotatsion reagentlarning yaxshiroq qullash usullaridan va yangi, samarador reagentlarni, yoki ularning birgalikda qullab, ishlab chiqarishga joriy qilishdan iborat. Flotatsion reagentlar organik va anorganik moddalardan iborat bo’lib, ularning Eritmalari, yoki qorishmalari qo’llanilishi mumkin. Flotatsion reagentlarning hozirgi kundagi sinflari, ularning flotatsiya jarayonidagi rolidan iborat bo’lib, quyidagi guruhlarga bulinadi:

-yig‘uvchilar: ksantogenatlar (butil, amil, etil). Oltinning tashqi yuzasida yig‘uvchi suv va havo bilan kam vaqtli aloqadan keyin bog‘lanadi. Yig‘uvchining qatlam zichligining ortishi, suv tarkibidagi kislorod miqdorining keskin ko’payishi bilan bog‘liq. Kislorod miqdorining ko’payishida, qatlam nafaqat zichlanadi, balki uning mustahkamligi ham ortadi. Kislorodning keyingi ta’siri ostida, ksantogenat oltinning tashqi yuzasida bog‘lanishi kamayadi va oltin yuzasining gdrofobligi pasayadi;