Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika univyersiteti

Variantlar	Boshlang‘ich
10 sutka
pH	Eh	bakt. miqdori xuj/ml	pH		Eh	Fe^3+ g/l	Fe^2+ g/l	Fe umumiy g/l	As umum, g/l	As^5+ g/l	As^3+, g/l	∆S, g/l*soat	bakt. miqd. xuj/ml
Arsenopirit (Zarm.) Fe siz	1,95	486	2,5*10^6	1,97		566	3,10	ots.	3,10	2,09	0,96	1,23	0,4 0,2	2,5*10^8
Arsenopirit (Zarm) Fe bilan	1,95	408	2,5*10^6	1,81		606	7,90	ots	7,90	1,37	0,74	0,63	0,7 0,7	6,0*10^8
Arsenopirit (Zarm.) Pirit (Marj) Fe siz	1,95	525	2,5*10^6	1,70		588	3,20	ots	3,20	1,44	1,05	0,39	0,8 0,2	6,0*10^8
Arsenopirit (Zarm) Pirit (Marj) Fe bilan	1,95	412	2,5*10^6	1,76		616	6,40	0,1	7,50	0,88	0,78	0,10	0,7 0,6	2,5*10^9
Pirit (Marj.) Fe siz	1,95	528	2,5*10^6	1,66		618	2,50	0,1	2,60	0	0	0	0,6 0,5	6,0*10^8
Pirit (Marj.) Fe bilan	2,03	380	2,5*10^6	1,94		610	2,50	ots	2,50	0	0	0	0,2 0,4	6,0*10^4

Shunday qilib, temirning Eritmadagi tarkibi minerallarning ochilishini sekinlatadi, piritning qo’shilishi arsenopiritning parchalanishini intensivlab, bakteriyalarning faolligini oshiradi va mishyakning Eritmaga chiqishini ta’minlaydi. Arsenopirit past potensiali bilan piritga nisbatdan yengil oksidlanadi va ularning bir biri bilan muloqoti anodning o’rnini bosadi. Shuning uchun pirit yuqori potensialli mineral sifatida qushimcha oksidlovchining vazifasini bajaradi.

Tarkibida oltin bor xar xil maxsulotlarning idishdagi bioishqorlash jarayonlarida, suyuq fazaga xar xil metallar utib, ular o’z navbatida mikroorganizmlarning usishini sekinlatadi. Bunda eng asosiy biotexnologik vazifalardan biri, bakteriyalarning muhitning ekstremal sharoitlariga va xar xil metallar ionlariga chidamli assotsiatsiyalarini yaratish talab etiladi. Ma’lumki, oltin va kumush inert metallar qatoriga kirishadi va ularning oksidlanishi uchun kup miqdorda energiya sarf qilinishi talab etiladi, va buning bilan birga ushbu metallarning ionlari o’z navbatida kupgina mikroorganizmlar uchun zaxarli.

Bir qator tadqiqotlar oltin va kumushning xar xil miqdorining Bacillus megaterium, Bacillus subtilis, Bacillus cereus geterotrof bakteriyalarining xayotiy faoliyatiga, metallarning yuqori miqdoriy chegaralari ta’siri ularning chidamlilik paydo qilishiga o’rganildi.

Metallarning past miqdorlari (0.1-1.0 mg/l) bakteriyalarning usishi va rivojiga ijobiy ta’sir etishi aniqlandi. Kumush miqdorining 10 dan 100 mg/l oshirish natijasida, muhitdagi bakteriyalarning barcha urganilgan turlarida xujayralar miqdori 10²-10³ xuj/ml kamaydi (rasm 2.8.2.). Buning bilan birga muhitdagi aminokislotalarning xili va miqdori ham Uzgardi. Masalan, boshlang‘ich kulturalar muhitida 16 xil xujayralardan tashqaridagi aminokislotlar aniqlangan bulsa, kumushning 50-100 mg/l qushilganida, muhitda faqatgina 5 xil aminokislota borligi aniqlandi, va ularning ichida metionin va fenilalanin hammasidan ko’proq miqdorda edi (jadval 2.8.2.). Oltinning miqdori Eritmada 50 mg/l ko’paytirilishi, muhitda faqatgina 5 aminokislota qolganidan dalolat berdi, va ularning ichida metionin maksimal miqdorda edi. Bunda, tirik xujayralar miqdori 10² xuj/ml kamaydi. Tadqiqotlar natijasi shuni kursatdiki, aminokislotalar miqdorining va xilining O’zgarishi, mikroorganizmlarning oltin va kumushning zaxarli ta’siriga javoban ,ularning himoya reaksiyasi bulishi mumkin, yoki mikroorganizmlar nobud bo’lib, Eritmada ham kam aminokislatar qolgan bulishi mumkin.

Jadval 2.8.2.

B. Megaterium ning oltin va kumushning toksik miqdorlariga javoban, muhitdagi ekzoaminokislotalarning sifat tarkibining O’zgarishi

№