Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali «konchilik ishi» kafedrasi

Fanning о‘quv rejadagi boshqa fanlar bilan о‘zaro bog‘liqligi va uslubiy jihatdan uzviyligi
“Geomexanika” fani 4-semestrda о‘qitiladi. Dasturni amalga oshirish о‘quv rejasida rejalashtirilgan fizika-texnik fan hisoblanib, u quyidagi fanlar bilan о‘zaro bog‘langan holda о‘rganiladi: geologiya va gidrogeologiya, kon ishlari asoslari, geotexnologiya asoslari, marksheyderlik ishi va kon geometriyasi asoslari, kon ishlari jarayonlari, ochiq kon ishlari texnologiyasi va yer osti kon ishlari texnologiyasi.
Geomexanika fanining boshqa fanlar bilan о‘zaro aloqalari quyidagi kо‘rinishda ifodalanadi:
- geologiya va gidrogeologiya fani bilan gidrogeologik va muxandislik geologiyasi masalalarini yechish orqali bog‘langan;
- kon ishlari asoslari va jarayonlari fanlari bilan konchilik ishida asosiy ishlab chiqarish bosqichlari va jarayonlarini о‘rganish bо‘yicha bog‘langan;
- marksheyderlik ishi va kon geometriyasi asoslari fani bilan yer qa’rini о‘rganish va о‘zlashtirishning nazariy asoslari orqali bog‘langan.
- ochiq va yer osti kon ishlari texnologiyasi fanlari bilan qiyaliklar turg‘unligini boshqarish ishlari bо‘yicha bog‘langan;
- geotexnologiya asoslaroi fani bilan geotexnologik usulda qazib olishda massivning turg‘unligini saqlab turish masalalarini yechish orqali bog‘langan.


Fanning ishlab chiqarishdagi о‘rni
Geomexanika fanining konchilik sanoatidagi о‘rni ishlab chiqarish jarayonlari bilan bog‘liq holda kon korxonalarining xavfsizligini, massivdagi qiyaliklar turg‘unligi va qazib olishda qо‘llanilayotgan qazib olish tizimlarni tо‘g‘ri tanlay olishni ta’minlashdan iborat. Buning uchun tog‘ jinslari massivi holati, ularning kuchlanganlik holati, kon bosimining hosil bо‘lishi, yer yuzasidagi surilish jarayonlari va tog‘ jinsi massividagi deformatsiyalarni oldindan kо‘ra olish va bilish lozim. Nimagaki har qanday vaziyatlarda pog‘ona, karyer bortlari, ag‘darmalar va yer osti kon lahimlarining turg‘unligini kafolatlash, boshqa hollarda esa massivni boshqarilgan qulatish va tog‘ jinsi massivini boshqarishning muxandislik yoki kimyoviy usullari va yо‘llaridan (mahkamlash, mustahkamlash) foydalanishga chaqirish kerak.