Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali «konchilik ishi» kafedrasi



Download 5,28 Mb.
bet31/107
Sana01.07.2022
Hajmi5,28 Mb.
#727593
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   107
Bog'liq
O\'UM ГЕОМЕХАНИКА lotin

17 – MA’RUZA


TOG‘ JINSI NAMUNASINING MAGNETLIK XOSSALARI.


Reja:
1.Magnitizmning nazariy asoslari, diamagnetik minerallar.
2.Parramagnetik minerallar va ularning xossalari.
3.Ferramagnetik minerallar va ularning xossalari.

Tog‘ jinsi magnit kuchlanganligi H bо‘lgan maydonga qо‘yilganda maydon ta’sirida tog‘ jinsi magnitlanadi. Bu maydonning magnitlik muhitini xaraterlaydigan vektor kattalik magnit indusiya B hisoblanadi.


B=μ0·(H+J)
B= μ0·μ·H
Bunda: J – birlik hjimdagi tog‘ jinsining magnit momenti, ya’ni
magnitlanuvchanlik, A/m.
μ0– vakumdagi magnit singdiruvchanlik.
Magnitlanuvchanlik magnit maydonining jadalligiga bog‘liq bо‘lib maydoning jadalligi magnit qabо‘l qiluvchanlik ζ parametri bilan harakterlanadi. Magnit qabо‘l qiluvchanlik – magnit maydon ta’sirida tog‘ jinsining magnitlanish xossasini ifodalaydi.
J= ζ·H
Magnitlanuvchanlikning xalqaro birliklar sistemasidagi о‘lchov birligi A/m bо‘lib uning kо‘rsatkichi minimal tartibda – 10-3 A/m bilan baxolanadi. Magnit qabо‘l qiluvchanlik esa о‘lchov birliksiz miqdor hisoblanadi minimal tartibda – 10-5 birlikda baxolanadi. Magnit qabо‘l qiluvchanlik kо‘rsatkichi atomdagi elektronlarning miqdoriga, elektron orbitasining о‘lchamlariga va atomlar yacheykasining zichligiga bog‘liq.
Tog‘ jinsining magnitlanish xossasini ifodalaydigan parametrlardan biri magnit singdiruvchanlik μ hisoblanadi va quyidagicha ifodalanadi.
B=μ0·(H+ ζ·H)= μ0·μ·H
μ=1+ ζ=B/( μ0·H)
Magnit singdiruvchanlik magnitlovchi muxut ta’sirida magnit maydonning bir necha barobar ortish kо‘rsatkichi.
Tog‘ jinslarida elementar magnit hosil qiluvchilar asosan atom elektronlari hisoblanadi. Atom yadrosi zarralarining (proton va neytron) magnit momentlari juda kichk bо‘lib ularni hisobga olmasa ham bо‘ladi.
Yelektron о‘zining massasi (mel=9,1·10-31kg) va zaryadi (ye=1,6·10-19 kl) ga ega bо‘lishi bilan bir qatorda yana bitta о‘zining alohida hususiyatiga ega ya’niy hozirgi zamon tassavurlariga kо‘ra elektronlar yadro atrofida orbital harakatidan tashqari о‘z о‘qi atrofida aylanma harakatda ishtrok etar ekan. Shuning uchun ham atom tarkibidagi elektronlar orbital Porb va xsusiy Pspin magnit momentlariga ega. Shunday ekan berilgan barcha yoʻnalishlarda ularning mexaniq momenti proyeksiyalari faqat ikkita diskret ifoda bilan aniqlanadi, ±h/2 bunda h – Plank doimiysi. Elektronning о‘z о‘qi atrofida aylanishi hisobiga elementar magnit momenti ±μyel yuzaga keladi. Bu elementar magnit momenti Bor magniti deb ataladi.
μB=ye·h/(2· mel)=9,27·10-24 A·m
Xsusiy magnit maydonini elektron Yuzaga keltiradi shunday ekan uning miqdori elektron xsusiy magnit maydonining yoʻnalishiga, elektronning atomda joylashish holatiga bog‘liq.
Yelektronlar atomda malum bir energetik sathlarda joylashadi, ularning о‘zaro uyg‘un brikmasini kvant uchligi (n, l, m) orbitallar xarakerlaydi. Orbital tushunchasini kvant mexaniqasida tasovvur etish uchun orbita (qobiq) tushunchasi bilan almashtiramiz.
Asosiy kvant soni n (n=1, 2, 3, .......) elektron blutlarining (orbitalarining) nomerini ifodalaydi. Shuningdek kvant soni l (l =0, 1, 2, 3, .......) elektron orbitalarining shaklini ifodalaydi, hamda s, p, d va f qobiqlar deb nomlanadi. Elektron orbitadagi harakati natijasida orbital magnit momentini Yuzaga keltiradi.

Diamagnetlik atomdagi harakatda bо‘lgan zaryadli zarralar bilan tashqi magnit maydon tasirlashuvi natijasi hisoblanadi. Bu ta’sirlashuv jarayonida tashqi magnit maydonga B qarama-qarshi yoʻnalishda magnit momenti P induksiyalari paydo bо‘ladi. Diamagnitlarda magnit qabо‘l qiluvchanlik ζ manfiy qiymatda (3-jadval) nisbiy magnit singdiruvchanlik birdan biroz kichi bо‘ladi ya’niy μ<1, μ≈1.
Diamagnit minerallarning magnit qabо‘l qiluvchanligi.

3-jadval


Minerallar

Magnit qabо‘l qiluvchanlik, ζ. 10-5

Minerallar

Magnit qabо‘l qiluvchanlik, ζ. 10-5

Kvars

-1,6

Kovelin

-1,2

Ortaklaz

-0,6

Flyorit

-1,2

Sirkon

-1,2

Barit

-1,8

Galenit

-3,3

Sfalerit

-6,5

Kassiterit

-2,0

Apatit

-10,3

Diamagnitik atomlarning magnit momentlari nolga teng bо‘lib, tashqi magnit maydon ta’sir etmaganda bu atomlar tarkibidagi elektronlar magnit momentlari bir-birini kompensatsiyalaydi. Maydon ta’sir etganda esa diamagnitlik effekt tufayli atomlarning tarkibidagi ayrim elktronlar oladigan qо‘shimcha magnit momentlarining qо‘shilishi natijasida atomda tashqi magnit maydoniga qarama-qarshi yoʻnalgan magnit momenti paydo bо‘ladi. Natijada atomlarning magnit momentlari qо‘shilib tashqi magnit maydonni biroz susaytiradi.


Tashqi magnit maydoni bо‘lmaganda modda atomlarining magnit momentlari noldan farq qilsa, bunday moddalar magnit maydoniga joylashtirilganda atomlarning magnit momentlari maydon bо‘ylab tartiblanishga intiladi. Bunday hodisa parramagnetik effekt deyiladi. Demak parramagnetik effekt natijasida tashqi maydonning biroz kuchayishi kuzatiladi. Issiqlik harakati esa taribli joylashuv (parramagnetik effekt) ni buzishga intiladi. Temperatura qancha yuqori bо‘lsa atomlarning magnit momentlari tartibli joylashuviga tо‘sqinlik shuncha yuqori bо‘ladi. Demak parramagnetiklar deb ataluvchi moddalarda temperatura ortishi bilan magnit qabо‘l qiluvchanligi kamayib boradi.

Download 5,28 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   107




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish