|
Rash=2kTa∆ω (15.1)
bo‘ladi. Bunda k=1,38·10-23 Dj/K – Bolsman doimiysi.
Antenna shovqin temperaturasi tushunchasini kiritish tashqi va ichki shovqinsimon halaqitlarni yagona signal o‘tkazish polosasi 2∆ω ga teng bo‘lgan qabullash qurilmasi ichki shovqin gepotetik temperaturasi (harorati) Ta orqali aniqlash imkoniyatini yaratadi. 15.1-rasmda turli xil halaqitlarga tegishli antenna temperaturasi nisbiy qiymati Ta/T0 ning chastota bo‘yicha taqsimoti keltirilgan (T0=273K).
15.1-rasm. Turli xil halaqitlarga tegishli antenna temperaturasi nisbiy qiymati Ta/T0 ning chastota bo‘yicha taqsimoti.
Ushbu rasmdan ko‘rinadiki sanoat halaqiti shahar hududida eng katta qiymatga ega, qishloq joylarda nisbatan kam quvvatga ega.
Maxsus shakllantirilmagan elektromagnit halaqitlarni ikki turga bo‘lish mumkin: tabiiy va sun’iy. Ularning turlarga bo‘linishi (klassikafikatsiyasi) 15.2-rasmda keltirilgan. Tabiiy halaqitlar o‘z navbatida shartli ravishda ikkiga bo‘linishi mumkin: birinchisi – elektromagnit halaqitlar manbai yer ustida, shu jumladan atmosferada joylashgan bo‘lishi mumkin; ikkinchisi quyosh, yulduzlar, planetalar va boshqa fazoviy jismlar nurlatayotgan elektromagnit nurlanishlar (halaqitlar).
Yer usti – atmosferadagi halaqitlarga momaqaldiroq vaqtida chaqmoqlar hosil qiladigan elektr razryadlar (zaryadsizlanish) birinchi navbatda misol bo‘ladi. Bunday halaqitlarning chastotalar spektri juda keng bo‘lib, nazariy nuqtai nazaridan cheksiz keng va uzoq masofalarga tarqaladi. Qor, yomg‘ir va namgarchilik vaqtida zaryadlarning yig‘ilishi, ularning antennalar, ularning qismlari yaqinida va yerga ulanish qismlariga yaqin joylarda zaryadsizlanishi ham elektromagnit halaqit (EMH) hosil bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Aloqa kanallarini tashkil etuvchi turli radiokanallar va signallarni ular orqali o‘tishi natijasida yuzaga keladigan buzilishlar ham halaqitlar qatoriga kiradi.
15.2-rasm. Elektromagnit halaqitlar klassifikatsiyasi.
Quyoshning faol ishlashi (portlashlar) davrida katta energiya ajralib chiqadi, natijada yerda elektromagnit halaqitlar sathi keskin kattalashadi. Quyosh tizimi planetalarining, yulduzlarning va boshqa fazoviy jismlar radionurlatishlari ham qo‘shimcha kosmik halaqitlar kelib chiqishiga sabab bo‘ladilar va ularni ultra yuqori va o‘ta yuqori va bundan ham yuqori chastotalar diapazoni radioqabullash qurilmalarini hisoblashda (o‘lchashda) e’tiborga olish kerak bo‘ladi.
Sun’iy elektromagnit halaqitlar turli elektromexanik va radioelektron vositalar ish jarayonida kelib chiqadi. Ularning ba’zilari 15.2-rasmda sanab o‘tilgan. Ishlash prinsipi elektromagnit to‘lqinlarni qabullashga asoslangan REVlarga, ishlashi natijasida keraksiz elektromagnit nurlanishlar kelib chiqishiga sabab bo‘ladigan turli elektrodvigatellar, generatorlar, dvigatellarning o‘t oldirish qismlari, sanoat va ishlab chiqarishda foydalaniladigan boshqa turli jihozlar ham yuzaga keladilar. Ushbu halaqitlar – sanoat halaqitlari deb ataladilar. Bu halaqitlarni REVlardan ayniqsa radioqabullash qurilmalaridan foydalanishda albatta e’tiborga olish kerak. Turli manbalar nurlatadigan sanoat halaqitlari sathi va chastotalar diapazoni va polosasi turlicha. Ko‘p hollarda sanoat halaqitlari spektri bir necha yuz megagers, bir necha gigagers diapazonni egallaydi. Sanoat halaqitlari bir necha kilometr uzoqlikdagi radioqabullash qurilmalariga ham ta’sir etishi mumkin.
Halaqitlar sathini elektromagnit maydon kuchlanganligi (V/m, mkV/m, dBmkV/m) larda baholanadi (bunda dBmkV/m – 1 mkV ga nisbatan dB larda baholashni anglatadi). Ba’zan dBVt/m2, Vt/m2 shaklida ham baholanadi (bunda dBVt/m2 – yuzasi 1 m2 bo‘lgan maydonchadan o‘tuvchi vattga nisbatan o‘lchangan quvvat oqimini anglatadi). Chastotalar diapazonida halaqitlar sathi taqsimoti dBMVt/m2·kHz birliklarida o‘lchanadi.
15.2-rasmda keltirilgan jadvalda halaqitlarni ular qaysi manbaga tegishliligi ham o‘z ifodasini topgan. Elektromagnit halaqitlar ular egallagan chastotalar spektri va ta’sir etish vaqti davomiyligiga qarab quyidagi turlarga bo‘linadilar: bular, fluktuatsion, impuls va to‘plangan halaqitlar. To‘plangan halaqitlar deb – tashkil etuvchilari spektri nisbatan tor polosada joylashgan halaqitlarga aytiladi. Misol uchun, qo‘shni radiouzatgichlar tarqatayotgan radiosignallar.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
