Islom dini

Yahudiy va xristian diniy jamoalari ahl al-kitob mavqeiga ega boʼlishdi. Ular Madina davlati xazinasiga har bir voyaga yetgan erkak boshidan toʼlov (jizya) yigʼib berib, oʼz ijtimoiy-diniy avtonomiyalarini saqlab qolish huquqiga ega boʼldilar. Аmmo Madina davlatining asosiy muxolifi Makka jamoasi boʼlib qolaverdi. Hijratning oltinchi yilida Makka qurayshiylari bilan tuzilgan Hudaybiya shartnomasi eng muhim gʼalabalardan biridir.

• Yahudiy va xristian diniy jamoalari ahl al-kitob mavqeiga ega boʼlishdi. Ular Madina davlati xazinasiga har bir voyaga yetgan erkak boshidan toʼlov (jizya) yigʼib berib, oʼz ijtimoiy-diniy avtonomiyalarini saqlab qolish huquqiga ega boʼldilar. Аmmo Madina davlatining asosiy muxolifi Makka jamoasi boʼlib qolaverdi. Hijratning oltinchi yilida Makka qurayshiylari bilan tuzilgan Hudaybiya shartnomasi eng muhim gʼalabalardan biridir.
• Makka fathidan (630 yil) soʼng islom davlati Аrabiston yarim orolida toʼla gʼalabaga erishdi. Shuni alohida taʼkidlash zarurki, Makkaning olinishi musulmonlar uchun gʼoyat katta ahamiyatga ega boʼldi, chunki shundan soʼng musulmonlar jamoasi Аrabiston muhitida yetakchi davlat va siyosiy kuchga aylandi.
• Shu bilan bir qatorda Madinada diniy qoida va tartiblar bir tekis shakllana boshladi. Diniy masalalarga oydinlik kiritishga yahudiy qabilalari bilan boʼlgan mojarolar albatta oʼz taʼsirini oʼtkazmasdan qolmadi. Qiblaning Quddusdan Makkadagi Kaʼbaga oʼzgartirilishi, ahl al-kitobga (yahudiylar, xristianlar) ahl az-zimma (musulmon davlati himoyasi ostidagi diniy jamoa) mavqei berilishi va islomda arabiy unsurlarning kuchayishi shu voqealar bilan bogʼliqdir. Paygʼambar Umma hayotini koʼp hollarda atrofdagi odamlar uchun odatiy boʼlgan qoidalar asosida boshqardi. Muhim hollarda yangi diniy va ijtimoiy qoidalar vahiy orqali kiritildi. Bu masalalarda biz Madina davlatini teokratik davlat deb atashimiz mumkin.

Muhammad ibn Аbdulloh ibn Аbd al-Muttalib