Islom aqidasi

TASAVVUF VA FIQH 

 

 

Mistitsizm,  mistika

  so’zlari  qadimiy  yunon  tilidagi 

mistikos  -

 

yashirin,  sirli 

ma`nolaridagi  so’zdan  olingan  bo’lib,  ilohiyot  bilan  bevosita  muloqot  qilish 

mumkinligi haqidagi ta`limot. Bu ta`limot insonning Xudo bilan aql va hissiyotdan 

yuqori  bo’lgan  sirli  aloqasi  bo’lib,  uning  natijasida  insonda  Xudoni  bilish  hosil 

bo’ladi. Qadimiy Sharq va Þnon dinlarida ham insonni g’ayritabiiy kuchlar bilan 

bog’laydigan  urf-odatlar  (misteriyalar)  –  mistitsizm  elementlari  bor  edi. 

Yakkaxudolik  dinlarining  barchasida  mistitsizm  elemеntlari  mavjud.  Hayotning 

barcha  sohalariga  diniy  e`tiqod  tegishli  bo’lgan  o’rta  asrlarda  uning  roli  katta 

bo’ldi. 

Feodalizm  davrida  mistitsizmning  ikki  yo’nalishi  –  mavjud  bo’lib,  ular 

ortodoksal­cherkov  mistitsizmi  va  eretik  mistitsizm  edi.  Birinchisiga  ko’ra  inson 

butunlay  Xudoning  hukmiga  bo’ysungan  bo’lib,  uning  xohishiga  qarab  unga 

etishishi  mumkin  bo’lsa,  ikkinchisining  ta`limotiga  ko’ra  inson  o’z  harakatlari 

bilan ham Xudoga etishishi mumkin deyiladi. 

Sufiylik – islomdagi mistik­asketik oqimdir. Sufiy yoki mutasavvif so’zlarining 

kelib  chiqishi  haqida  turlicha  fikrlar  mavjud.  Sufiy  mualliflari  ko’pincha  uning 

kelib  chiqishini  SFV  (sof  bo’lmoq)  o’zagidan  yoki  «ahl  as­suffa»ga  tegishli  deb 

ta`kidlaydilar.  ¢arbiy  Evropa  tadqiqotchilari  to  XX  asrga  qadar  uning  kelib 

chiqishini  Þnoncha 

sоfiа

  -  «hikmat»  so’zidan  kelib  chiqqan  degan  fikrga  moyil 

bo’lishgan.  Endilikda  o’rta  asr  musulmon  olimlari  ta`kidlagan  bu  so’zning  «suf» 

(jun)  so’zidan  kelib  chiqqanligi  haqidagi  fikrlari  umum  qabul  qilingan  fikr 

hisoblanadi.  Chunki  sufiylarning  asosiy  belgilari  ularning  dag’al  jundan  kiyim 

kiyishlari  edi.  Shimoliy  Arabiston  va  Suriyada  xristianlikning  turli  sektalariga 

mansub  jahongashta  monax  va  anaxoretlarni  sufiy  deb  atalar  edi,  degan 

ma`lumotlar ham bor.