Islom aqidasi

  

Payg’ambar s.a.v. davri (610-632). 

Bu davrda Payg’ambar s.a.v. hali hayot edilar. 

Vahiy  kelishi  davom  etayotgan  bir  davr  edi.  Ixtilofli  va  muammoli  masalalarni 

shaxsan  u  zotning  o’zlari  orqali  hal  etilardi.  Muhammad  s.a.v.  payg’ambar  bo’lish 

bilan birga davlat boshlig’i ham edilar. Barcha huquqiy masalalar, sud jarayonlari, ijro 

bevosita u zotning boshchiliklarida bo’lar edi. 

Sahobalar davri. 

Payg’ambar s.a.v. vafotlaridan keyingi davrda Islom xalifaligi 

hududi  tez  sur`atlar  bilan  kengaya  bordi.  Andalus,  Eron,  Iroq,  Suriya, 

Movarounnahr,  Misr,  Shimoliy Afrika  musulmonlar  qo’liga  o’tdi.  Musulmonlar  u 

erlarga  qozilar  va  faqihlarni  yubora  boshladilar.  Bir-biridan  uzoq  bo’lgan  erlarda 

mustaqil  fiqh  markazlari  paydo  bo’ldi.  Bu  markazlar  bir-biridan  ilmiy  jihatdan 

deyarli farq qilmas edi. Madina, Makka, Misr, Kufa, Basra va Shom kabi mahalliy 

markazlarning  urf-odatlari,  ehtiyoj  va  shart-sharoitlari  boshqa-boshqa  edi.  Fiqhni 

tadbiq  etuvchi  sahobalar  etuk  qobiliyatli,  ochiq  fikrli  va  keng  dunyoqarashga  ega 

edilar. Ular biror fiqhiy qonun-qoidani joriy etishda albatta o’sha er aholisining urf-

odati va shart-sharoitlarini hisobga olar edilar. Shu sababdan fiqh ilmi tezlik bilan 

xalq ziyolilari orasiga singib ketdi. 

Sahobalar davrida quyidagi fiqh markazlari shakllandi :