Ishning umumiy tavsifi Mavzuning dolzarbligi

Affikslar qo‘llanish o‘rniga ko‘ra
turli ko‘rinishlarga ega. Affikslar suffiks va 
perifiks singari morffemalarga bo‘linadi. Tilimizda suffikslardan keng foydalaniladi, 
chunki turkiy tillarda, asosan qo‘shimchalar o‘zak oxiriga qo‘shilib boradi. Suffiks – 
o‘zak morfemadan keyin qo‘shilib keladigan affiks. Masalan, biz-biz+ak / bizbizak, 
yig‘+iq / yig‘iq, uch+ir / uchir kabi. 
Tilimizda perefikslar ham mavjud bo‘lib, ular o‘zak oldidan qo‘shiladigan 
qo‘shimchalardir. Masalan, ba+ma’ni/bama’ni, be+fahm/befahm, no+faol/nofaol,
be+aql/beaql kabi. Demak, bu so‘zlar tarkibidagi -ak, -iq, ir suffiksal morfema, no-, 
be- esa prefiksal morfemalardir. 
Affiks turlari. 
Affiksal morfemalar vazifasiga ko‘ra quyidagicha turlarga 
bo‘ladi: 1) so‘z yasovchilar; 2) shakl yasovchilar. 
So‘z yasovchi affikslar
o‘zakka qo‘shilib, yangi ma’noli so‘z hosil qiladi. Ular 
ko‘pincha bir turkumdagi so‘zdan boshqa bir turkumga mansub yangi so‘z yasaydi: 
kuz, ust
– ot//
kuzgi, ustki –
sifat;
gul, o‘yin
– ot//
gulla, o‘yna
– fe’l; 
tep, tara
– 
fe’l//
tepki, taroq
– ot. Shuningdek, ular bir turkum doirasida so‘zlar yasashi ham 
mumkin: 
-chi: gulchi, tarbiyachi, qiziqchi, temirchi //-don: guldon, tuzdon
kabi. So‘z 
yasovchi affikslar o‘zakka birdan ortiq qo‘shilishi va yangi - yangi so‘zlar hosil qilishi 
mumkin: tin+ch+lik, bog‘+dor+chi+lik. Bunday yasalish, odatda, negiz asosida 
yasalish hisoblanadi. Xullas, so‘z yasovchilar o‘zakning lug‘aviy ma’nosini 
yangilovchi marfemalar bo‘lib, tilning leksik qatlamini boyitadi. 
 
Shakl yasovchi affikslar
: so‘zning leksik ma’nosini o‘zgartirmaydi, ya’ni yangi 
so‘z yasamaydi unga qo‘shimcha ma’no bo‘yog‘ini qo‘shib, kichraytirish, erkalash, 
takror, kabi har xil qo‘shimcha ma’no anglatuvchi yoki so‘zning gapda biror vazifani 

---

53 
bajarishga moslashgan shakllarini yasaydigan biroq yangi so‘z hosil qilmaydigan 
morfemalardir. Masalan: Vatani, paxtada, kelganan, 
odam