Ишнинг умумий тавсифи

Bahor leksemasining o‘zbek tilining izohli lug‘atida faqat ikkita ma’nosi berilgan:
1. Qishdan keyin yozdan oldin keladigan fasl nomi
2. Ko‘chma. Inson umrining gulgun davri.
Faktik materiallar tadqiqi shuni ko‘rsatadiki, bahor leksemasida ikkita emas, balki beshta leksik ma’no mavjud. Ko‘p ma’noli leksemaning leksik ma’nolari orasida markaziy o‘rinni bosh leksik ma’no egallashi ma’lum. Bosh leksik ma’no to‘g‘ri belgilansa, uning semalari aniq ajratilsa, keyingi leksik ma’nolar ham bosh ma’noga qiyosan oson topiladi, hosila ma’nolarning kelib chiqishi, semalar sostavi to‘g‘ri hal qilinadi.
Bahor leksemasining bosh ma’nosi bahor fasli, go‘zal bahor, o‘lkada bahor kabi bog‘lanishlarda reallashadigan ma’nosidir. Bahor leksemasining ikkinchi ma’nosi umr bahori bog‘lanishida yuzaga chiqadi. Uchinchi leksik ma’no esa dillarda bahor, qalbimda bahor kabi bog‘lanishlarda namoyon bo‘ladi. To‘rtinchi leksik ma’no insoniyat bahori, g‘alaba bahori kabi so‘z birikmalarida reallashadi. Bahor leksemasining beshinchi leksik ma’nosi quyidagi kabi gaplarda oydinlashadi: O‘n sakkiz bahorga bo‘ldim hamnafas. Bahor leksemasining yuqoridagi besh leksik ma’nosining mavjudligi uning beshta sememadan iborat polisemem leksema ekanini ko‘rsatadi. Har bir sememani B1, B2, B3, B4, B5 deb shartli belgilab olamiz va ularning semalar tarkibini o‘rganib chiqamiz. Zero, bir leksemaga birlashuvchi har bir semema o‘ziga xos semalar tarkibiga ega bo‘ladi, demak, boshqa sememalardan farqli, alohida ma’no anglatadi.
B1 sememasining semalar tarkibini quyidagicha belgilab oldik: «yil», «fasl», «qishdan keyin, «yozdan oldin», «tabiat», «gullagan», «uyg‘onish», «davr». Yuqorida sanalgan semalarga asoslanib B1 sememasining quyidagicha ta’rifini yaratish mumkin: yilning qishdan keyin, yozdan oldin keladigan fasli, tabiatning yashnagan, gullagan, uyg‘onish davri. B1 sememasining yana o‘nlab semalarini sanash mumkin. Lekin biz asosiylarini, sememalar yasalishida asos bo‘ladigan semalarnigina oldik.