Қишлоқ хўжалик фитопатологияси фанининг мақсади ва вазифалари

Картошка фомоз (гангрена) касаллигини Phoma exigua (Int. Potato Center, 1982) ва Phoma solanicola (Пересыпкин, 1982) пикнидали замбуруғлари қўзғатади.
Қўзғатувчиkарнинг белгилари. Phoma exigua. Пикнидалар думалоқ шаклли, эпидермис остида, олдин қўнғир, сўнгра қораювчи. Пикноспоралар 1 ҳужайрали, тухум шаклли, узунлиги 5-7 мкм.
Аскомицет босқичи – Ophiobolus porhyrogonus. Перитецийлари шар-конус шаклли, учида споралар чиқиши учун хизмат қилувчи найсимон органи (устьица) мавжуд, қора тусли, ўлчами 499x329 мкм. Халтачалари узунчоқ, учлари думалоқлашган, ўлчами 157x4 мкм. Аскоспоралар рангсиз, ипсимон, ўлчами 127x1,7 мкм.
Phoma solanicola. Пикнидалар доғлар устида ҳосил бўлади, зайтун-қўнғир тусли, сўнгра қораювчи, думалоқ шаклли, ўсимлик тўқималарини устьицалари ёрдамида ёриб чиқади, ўлчами 90-160x80-160 мкм. Конидиялар 1 ҳужайрали, рангсиз, шар ёки тухум шаклли, ўлчами 3,7-7x1,8-3,7 мкм.
Олдин туганакларнинг қобиғи остида ботиқ доғлар пайдо бўлади. Улар катталашиб, тўқ кулранг-қўнғир, қизғишроқ-қорамтир ранг олади, четлари аниқ бўлиб, туганакларнинг ичига ўтиб кетган чириган жойлар ривожланади.
Қуруқ фузариоз чиришдан фарқли ўлароқ, фомоз яралари концентрик доиралар ҳосил қилмайди. Ўсув даврида фомоз новда, поя ва барг бандларида чўзинчоқ доғлар, сўнгра уларнинг устида пикнидалар ҳосил қилади. Пикнидалардан пикноспоралар ёмғир пайтида чиқади, ёмғир томчилари ва шамол ёрдамида бошқа ўсимликларни, тупроққа тушганлари эса, янги ҳосил туганакларини зарарлайди. Туганаклар кавлаб олиш ва омборхоналарга ташиш пайтида ҳам зарарланади. Замбуруғ уларга кўзчалари ва ҳар хил яралар орқали киради. Омборхоналарда фомоз фузариоз билан бирга туганакларнинг кўпчилиги чириб кетишига сабаб бўлади.
Замбуруғ ўсимлик қолдиқларида 3 йилгача сақланиши мумкин, мавсумдан мавсумга зарарланган туганаклар билан ҳам осон ўтади. Фомоз билан курашда фузариоз қуруқ чиришга қарши ишлатиладиган чора-тадбирлар самара беради; уруғлик туганакларни экишдан олдин фунгицидлар эритмасига ботириб, ёки уни пуркаб, дорилаш тавсия қилинади (Пересыпкин, 1982; Int. Potato Center, 1982).
Фомоз Ўзбекистонда далада кам учрайди, туганакларни зарарламайди, омборхоналарда сақланаётган (асосан Европа мамлакатлари ва Россиядан олиб келинган) картошкада тарқалиши бўйича фузариоз чиришдан кейинги 2-нчи ўринни эгаллаган (Холмуродов, 2004).