Ishlatish joylari keltirilgan

Ko‘ndalang armaturasiz elementlarni hisoblash

YAxlit plita, to‘sin va qovurg‘alarda, shuningdek balandligi 300 mm gacha bo‘lgan serqovurg‘ali yig‘ma plitalarga ko‘ndalang armaturalarni qo‘yilmasligi mumkin. Ko‘ndalang armaturasiz element qiya kesimining musthkamligini hisoblash tayanch chegarasida, ya’ni ko‘ndalang kuch maksimal qiymatga ega bo‘lgan joyda olib boriladi. Tajribalardan ma’lumki qiya kesim mustahkamligini ta’minlash uchun quyidagi shart bajarilishi talab etiladi:
Q ≤ Q_b1=[φ_b4(1+φ_n) R_btbh₀²]/c, (4.17)
Q – qiya kesimga ta’sir qiluvchi ko‘ndalang kuch.
(4.17) formula o‘ng tomonidagi ifodaning qiymati quyidagi shartni qanoatlantirishi shart:
2,5R_btbh₀ ≥ Q_b1>φ_b3(1+φ_n) R_btbh₀;
φ_b4 – koeffitsient, og‘ir betonlar uchun – 1,5 deb qabul qilinadi; mayda donali betonlar uchun – 1,2; engil betonlar uchun o‘rtacha zichlik bo‘yicha markasi  D1900 bo‘lganda – 1,2 va  D1800 bo‘lganda– 1,0;
Q_bI – siqilgan beton qabul qiladigan chegaraviy ko‘ndalang kuch;
c – tayanch orqali o‘tuvchi xavfli qiya kesimning element bo‘ylama o‘qiga proeksiyasi.

3. Qiya kesim mustahkamligini eguvchi moment ta’siriga xisoblash

Egiladigan elementlarning qiya yoriq paydo bo‘lgan kesimi mustahkamligini ta’minlash uchun xavfli qiya kesim bo‘yicha eguvchi moment ta’siriga hisoblash ko‘yidagi shartdan tekshiriladi:
M  M_s+M_sw+M_s,inc . (4.18).
bu erda M – qaralayotgan qiya kesimdan bir tomonda joylashgan hamma tashqi yuklar ta’siridan siqilgan zonadagi zo‘riqishlar teng ta’sir etuvchisi qo‘yilgan nuqtaga nisbatan olingan eguvchi moment qiymati.
M_s, M_sw va M_s,inc momentlar_, mos ravishda, cho‘zilgan bo‘ylama A_s , ko‘ndalang A_sw va bukilgan A_s,inc armaturalarda hosil bo‘ladigan zo‘riqishlarning siqilgan zonadagi zo‘riqishlar teng ta’sir etuvchisi qo‘yilgan nuqtaga nisbatan olingan eguvchi momentlar qiymatlari.
Qiya kesimni eguvchi moment ta’siriga hisoblash ko‘yidagi holatlarda bajariladi:

• 
  armaturani tejash maqsadida element uzunligi bo‘yicha bo‘ylama armatura qirqilgan joylarda;
  
• 
  bo‘ylama armatura element siqilgan zonasiga bukib o‘tkazilgan joylarda;
  
• 
  to‘sinlarning tayanchlarga yaqin joylarida;
  
• 
  konsol balkalarning erkin uchlarida;
  
• 
  element uzunligi bo‘yicha ko‘ndalang kesimi keskin o‘zgargan joylarda.
  

Elementlarning tayanchlarga yaqin joylarida qiya yoriqni kesib o‘tadigan bo‘ylama armatura qabul qiladigan moment quyidagi formuladan aniqlanadi:
M= R_sA_sz_s , (4.19)
bu erda A_s – qiya kesimni kesib o‘tadigan bo‘ylama armatura kesim yuzasi; z_s
– bo‘ylama armatura og‘irlik markazidan siqilgan zonadagi zo‘riqishlar teng ta’sir etuvchisi qo‘yilgan nuqtagacha bo‘lgan masofa.
Bo‘ylama armaturaning ankerlanishi etarli bo‘lmaganda armaturaning cho‘zilishdagi hisobiy qarshiligi R_s qiya kesim bilan kesishgan joyda γ_s5 koeffitsient yordamida kamaytiriladi.
Element bo‘ylama o‘qiga normal joylashgan xomutlar orasidagi masofa bir xil bo‘lganda qaralayotgan kiya kesim cho‘zilgan zonasi chegarasida xomutlar qabul qiladigan moment quyidagi formuladan aniqlanadi:

^M sw
_s2
 q_{sw 2} ,
(4.20)

bu erda q_sw – birlik uzunlikda xomutlar qabul qiladigan zo‘riqish; c –
xavfli qiya kesimning element bo‘ylama o‘qiga proeksiyasi.
Ma’lum bir konstruktiv talablar bajarilganda elementning qiya kesim bo‘yicha mustahkamligi eguvchi momentlar ta’siriga hisoblanmasligi mumkin.
Elementning normal kesim bo‘yicha mustahkamligini ta’minlash shartidan eng katta eguvchi moment bo‘yicha hisoblangan bo‘ylama armatura kesim yuzasi tayanchlargacha uzilmasdan etkazilsa va ishonchli mahkamlansa (ankerlansa) element qiya kesimining moment bo‘yicha mustahkamligi

ixtiyoriy qiya kesimda ta’minlanadi. Bu holatda qiya kesimning eguvchi moment bo‘yicha mustahkamligini hisoblashga ehtiyoj qolmaydi.
Bo‘ylama armatura sterjenlarining betonga ankerlanishi ta’minlanishi shart. Ankerlash zonasining uzunligini l_an qo‘yidagi formuladan aniqlanadi:
^ R_s ^

^lan ^{ }an _R
 _an ^d  _and , (4.21).

 b 
bu erda _an ,  _an va  _an koeffitsientlarning qiymatlari [1] adabiyotning 36 jadvalida keltirilgan.
Agar, bo‘ylama sterjenlar etarli darajada betonga ankerlanmagan bo‘lsa, maxsus konstruktiv tadbirlar amalga oshiriladi. Ankerlanish zonasi qiya armatura bilan jihozlanadi, sterjenlar uchlariga shaybalar, plastinalar, burchakli temir parchalari payvandlanadi.
Egiladigan elementlarda metallni tejash maqsadida maksimal moment bo‘yicha tanlangan bo‘ylama armaturaning ma’lum bir (50 dan ko‘p bo‘lmagan) qismi tayanchlargacha olib borilmasdan ravoqda uzilishi mumkin. Bo‘ylama armaturalarning uzilish joylari hisob bo‘yicha aniqlanadi. Bu uzilish joylari nazariy uzilish joylari deb ataladi. Uziladigan bo‘ylama armaturalarning uchlari nazariy uzilish joylaridan W masofaga o‘tkazilib kesib tashlanadi. W qiymati qiya kesimni eguvchi moment ta’siriga hisoblashdan anqlanadi: