Ishlatish joylari keltirilgan

S – kesimning geometrik xarakteristikasi;
^Rbn^{, R}sn ^{– beton va armaturaning me’yoriy qarshiliklari;
γ}b ^{, γ}s ^{– armatura va beton bo‘yicha ishonchlilik koeffitsientlar;
γ}bi^{, γ}si ^{– beton va armaturaning ishlash sharoitlari koeffitsientlari.}
Temirbeton konstruksiyalar elementlarini mustahkamlik bo‘yicha hisoblashda ta’sir etayotgan yuklarning xarakteri, ishlash sharoiti va bosqichiga, tayyorlash usuliga, ko‘ndalang kesim o‘lchamlari va boshqa holatlarga qarab beton mustahkamligi kamayti- riladi yoki oshiriladi.
Masalan:
a) ko‘p marta takror–takror ta’sir qiladigan yuklar ta’sirida bo‘lgan konstruk- ^{siyalarni hisoblashda beton qarshiligi γ}b1 ^{< 1 koeffitsientga ko‘paytiriladi;}
b) doimiy va davomli yuklar ta’sirida bo‘lgan konstruksiyalarni hisoblashda ^{betonning qarshiligi γ}b2^{= 0,9 koeffitsientga ko‘paytiriliadi;}
v) yuklarning qisqa vaqt ta’sirida bo‘lgan konstruksiyalarni hisoblashda beton- ^{ning qarshiligi γ}b2^{=1,1 koeffitsientga ko‘paytiriladi.}
Xudi shunday betonning ishlash sharoitini e’tiborga olib, uning qarshiligi ^{mos ravishda γ}b2 ^{... γ}b12 ^{koeffitsientlarga ko‘paytirilib kamaytiriladi yoki oshiriladi.}
Bu koeffitsientlarning qiymatlari 1.2 jadvalda va QMQ [1] da keltirilgan.
YUklarning qisqa vaqt ta’sirida yoki buzuvchi yuklar ta’sirida bo‘lgan konstruksiyalarni hisoblash “v” holat bo‘yicha olib boriladi va quyidagi shart bajarilishi kerak
^F1 ^{< 0,82 F}11<sup>, (2.2)


bu erda, F</sup>1 ^{– «b» holat bo‘yicha ta’sir qiladigan yuklardan topilgan zo‘riqish (moment M}1^{, ko‘ndalang kuch Q}1 ^{yoki bo‘ylama kuch N}1^{). Nomarkaziy yuklangan elementlarni normal kesimlar bo‘yicha hisoblashda M}1 ^{moment eng ko‘p cho‘zilgan (eng kam cho‘zilgan) armatura sterjeni o‘qiga nisbatan olinadi; F}11 ^{– xudi shunday, “b” holat bo‘yicha ta’sir qiladi-} gan yuklardan topilgan zo‘riqish.
(2.2) shart bajarilganda xisoblash faqatgina «b» holat bo‘yicha ta’sir qiladi- gan yuklardan topilgan zo‘riqish bo‘yicha amalga oshiriladi va betonning xisobiy qar- ^{shiliklari R}b ^{va R}bt ^γbt^=0,9F11^/F1 ^{≤1,1 koeffitsientga ko‘paytirilib qabul qilinadi. Bunda γ}b2 ^{=1,0 qabul qilinadi.}
Nomarkaziy siqilgan elementlar deformatsiyalanmagan sxema bo‘yicha hisoblan- ^{ganda F}11 ^{va F}1 ^{zo‘riqishlar miqdorlari element egilishini hisobga olmasdan aniqla-} nishi mumkin. Beton mustahkamligining oshishi uchun qulay bo‘lgan sharoitda eksplua- tatsiya qilinadigan konstruksiyalar uchun (2.2) shart quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi – ^F1^<0,9F11 ^{. Bunda koeffitsient γ}bt ^{= F}11^/F1^.
Konstruksiyalarni chegaraviy holatlarning birinchi guruhi bo‘yicha hisoblash hamma hollar uchun majburiydir. CHunki chegaraviy holatlarning birinchi guruhi bo‘yi- cha shartning qanotlanmasligi konstruksiyalarni buzilishiga yoki avariya holatiga olib kelishi mumkin.
Korxonada ishlab chiqariladigan yig‘ma temir beton konstruksiyalar ularni tay- yorlash, tashish va montaj qilish jarayonlarida hosil bo‘ladigan yuklar ta’siriga hi- soblanishi shart.
Hisoblarda konstruksiyaning xususiy og‘irligidagi hosil bo‘ladigan yuklar dinamik koeffitsienti orqali hisobga olinadi. Ko‘tarish va montaj qilish jarayonida dinamik koeffitsienti 1,4; tashish jarayonida esa – 1,6 qabul qilinadi. Asoslangan holatlarda dinamik koeffitsientning qiymati kamaytirilishi ruxsat etiladi, lekin 1,25 dan kam qabul qilinmaydi.

1. 
   Materiallarning normativ va hisobiy qarshiliklari
   

Konstruksiyalar chegaraviy holatlar bo‘yicha hisoblanganda ta’sir etayotgan yuklar va materiallar xarakteristikalarining o‘zgaruvchanligi e’tiborga olinadi. Qurilish normalarida ta’sir etayotgan yuklar va materiallar xarakteristikalarining normativ va hisobiy qiymatlarini tayinlashda bu holat e’tiborga olingan.

Bir xil beton qorishmasidan tayyorlangan namunalarning konstruksiyalarini R1, R2, R3 … RN dekart sistemasining absissa o‘qi bo‘ylab, bu qarshiliklarning paydo bo‘lishiga mos bo‘lgan p1,p2, p3 … pN extimolliklarini ordinata o‘q bo‘ylab joylashtirilganda beton qarshiliklarining empirik taqsimot qonunini ifodalovchi grafikni olamiz (2.1, a rasm). Bunda beton qarshiliklarining o‘rtacha qiymati
Rm = p1 R1 + p2 R2 + p3 R3 + … +pN RN. (2.3)
R1, R2, R3…RN qarshiliklarning o‘rtasida joylashgan bo‘ladi. Bu formulada p1 =
=N1/N, p2 =N2/N, p3 = N3/N…pN = NN/ N bo‘lib, N1, N2, N3…NN
betonning mos bo‘lgan R1, R2, R3…RN qarshiliklari soni (sinovlar soni); N - umumiy qarshiliklar (sinovlar) soni. Bu masalani echishda o‘zgaruvchan miqdor uchun yana bir xarakteristikani aniqlaymiz. Har bir qarshilikdan uning o‘rtacha qiymatini ayirib farqini topamiz
Δ1 = R1 – Rm, Δ2 = R2 – Rm, … ΔN = RN – Rm (2.4)
Bu farqlarning kvadratlarini shu farqlarning paydo bo‘lish ehtimollariga ko‘paytirib qo‘shib chiqamiz va yig‘indidan kvadrat ildiz chiqaramiz

(2.5)