Ishlab chiqarishdagi zararli omillar turlari, xususiyatlari va ularning odam organizmiga ta’siri

Titrash (vibratsiya).
Uskuna va mashinalarning ayrim qattiq, mo‘rt detallari va asoslarining
gorizontal, vertikal yoki aylanma yo‘nalishi bo‘ylab tebranishiga titrash deb aytiladi. Ishlab 
chiqarishda ish joylarining titrash(vibratsiya)larining miqdori amaldagi SanQvaM № 0326-16 ―Ish 
joylarida titrash‖, SanQvaM № 0175-04 ―Ish joylaridagi ish sharoitining shovqin va titrash 
xavfsizligini aniqlash va baholash‖ va davlatlararo mehnat xavsizligi stadartlar tizimi standarti 
ГОСТ 
12.1.012-2004 
―Система 
стандартов 
безопасности 
труда. 
Вибрационная 
безопасность‖ asosida hisoblanadi, tekshiriladi va ruxsat etiladi.
Titrash natijasida asab va yurak-tomir tizimi zararlanishi mumkin, kapillyar tomirlarning 
spazmalanishi sodir bo‘ladi, hushdan ketishga va gipertoniyaga moyillik kuzatiladi, qonda 
o‘zgarishlar, umumiy holsizlik yuz beradi. Titrashlar, ayniqsa, ayollar organizmiga zararli ta‘sir 
ko‘rsatadi. Titrashlarning jadalligi ularning amplitudalari va chastotalariga bog‘liqdir.
Sanitariya qoidalari va me‘yorlariga asosan, titrashli ishlarga bog‘liq bo‘lgan joylarda 18 
yoshga to‘lmagan yoshlar va homilador ayollarning ishlashiga ruxsat etilmaydi. 
Insonni titrashdan himoyalash maqsadida, mashina va uskunarni masofadan turib avtomatik 
boshqarish, har xil yumshatgichlar (prokladkalar) o‘rnatish, prujinalar o‘rnatish, harakatlanuvchi 
mashinalar uchun pnevmatik shinalar, yumshoq o‘tirg‘ichlar, haydovchilar uchun yumshoq 
o‘rindiqlar va gidravlik amortizatorlar o‘rnatish usul va vositalaridan foydalanadilar. Titrashni yana 
ham kamaytirish maqsadida, titraydigan konstruktsiyalarga va detallarga maxsus mastika qatlami 
surtiladi. Titrashdan himoyalanish uchun qatlamli rezinali oyoq kiyimlari, paralonli qo‘lqoplardan 
foydalaniladi.
Titrash turli xildagi vibrometrlar (VR-1, qo‘l vibrometri) hamda shovqin va titrashlarni 
o‘lchaydigan (IShV-1) priborlari orqali o‘lchanadi.
Titrashlarning jadalligi ularning amplitudalari va chastotalariga bog‘liqdir. To‘lqin 

---

amplitudasi qancha katta bo‘lsa, ruxsat etilgan chastota shuncha oz bo‘ladi va aksincha, agar ruxsat 
etilgan chastota katta bo‘lsa to‘lqin amplitudasi oz bo‘ladi. 
Titrovchi qurilmalar bilan ishlovchi, bir soat ishlagandan keyin 10-15 daqiqadan tanaffus 
qilishi, ishlab chiqarish gimnastikasi bilan shug‘ullanishi kerak. Me‘yordan ortiq titrovchi 
qurilmalar bilan ishlash man etiladi. Titrashli joylarda ishlovchi barcha ishchilar davriy ravishda 
tibbiy ko‘riqdan o‘tib turishi kerak.