“ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi” kafedrasi

Jamgarish deb, milliy daromadning bir kismi asosiy va aylanma kapitallarni, shuningdek, extiyot zaxiralarini kupaytirish uchun sariflanishiga aytiladi.
Amalda jamgarish kapital mablaglar yoki investitsion sarflar shaklida yuzaga chikib, u yangi asosiy kapitalni xosil kilish, ishlab turganlarini kengaytirish, rekonstruktsiyalash va yangilashga kialnadigan xarajatlarni ifodaloydi.”Jamgarish” va ”kapital mablag” yoki “investitsion sarflar” tushunchalari bir xil mazmunga ega emas. Bir tomondan, kapital mablag yoki investitsiyalarning chegaralari jamgarish fondiga karaganda kenrok, chunki renovatsiyaga (ya’ni eskirgan ob’ektlarni batamom almashtirishga)sarflanadigan amortizatsiya fondining bir kismi xam ularning manbai bulib xizmat kiladi.Ikkinchi tomondan, “jamgarish” tushunchasi investitsion sarflar doirasidan chikib ketadi, chunki u fakat asosiy kapitalning emas, balki aylanma kapitalning, shuningdek, extiyot zaxiralarining kengayishini xam anglatadi.
Ishlab chiqarish va noishlab chiqarish maksadidagi jamgarish bir-biridan farklanadi. Jamgarilgan mablaglarning moddiy ishlab chiqarish soxasining asosiy kapitallarini va aylanma mablaglarini kengaytirishga ketadigan kismi ishlab chiqarish soxasidagi jamgarish fondini Tashqil kiladi. Ishlab chiqarish soxasidagi jamgarish iqtisodiy usishning muxim omilidir.
Ijtimoiy madaniy soxadagi jamgarish, uy-joy fondini, kasalxonalar, ukuv muassasalari, madaniyat,solgliknisaklash,sport muassasalari,ya’ni nomoddiy ishlab chiqarish tarmoklarini kengaytirish, rekonstruktsiyalash, yangilashga sarflanadi. Noishlab chiqarish soxasini kengaytirish xam ishlab chiqarishni rivojlantirishninig zarur shartidir.
Jamgarish fondi, uning xajmi va tarkibi takror ishlab chiqarish sur’atlarini belgilab beradigan xal kiluvchi omillardir. Jamgarish normasi bevosita jamgarish fondining butun milliy daromad xajmiga nisbati bilan aniqlanadi;
JNq(JF G’ MD) *100,
Bunda, JN- jamgarish normasi,
JF- jamgarish fondi,
MD - milliy daromad.
Jamgarish normasining xam uz chegarasi bulib, uni oshirish iqtisodiy jixatdan samarasiz bulib chikishi va salbiy okibatlarga olib kelishi mumkin. Masalan, uning xaddan tashkari ortishi natijasida investitsion sarflar samaradorligi pasayib ketishi mumkin, chunki kapital mablaglar xajmi uskunalar etkazib berish imkoniyatlari, infratuzilmaning rivojlanishi O’rtasida nomutanosiblik paydo buladi. Mablaglarining chuzilib ketishi xavfi oshadi, okibatda ular kimmatlashadi, barpo etish jarayonidayok ma’naviy jixatdan eskiradi, tugallanmagan kurilishlar kupayadi. Okibatda iqtisodiy usish pasayib ketish tamoyiliga ega buladi.
SHunday kilib, jamgarish fondi iqtisodiy usish sur’atlari va sifatiga fakat uzining mikdori bilangina xal kiluvchi ta’sir kursatib kolmaydi. Fan-texnika revolyusiyasi sharoitida ulardan foydalanish samaradorligi birinchi uringa chikadi.
Jamgarish fondi milliy daromadning bir kismini Tashqil etadi va shu sababli milliy daromad xajmi kupayishini belgilovchi omillar, jamgarimsh mikdorini xam belgilab beradi. Bu omillardan asosiysi kullaniladigan resurslar massasi va ularning unumdorligidir. Jamgarish mikdori ishlab chiqarish jarayonida xom-ashyo, materiallar, energiyani tejab-tergab sarflashga xam blglik. Maxsulot birligiga ularni sarflashni kamaytirish moddiy vositalarning usha mikdorida maxsulotlarni kuprok xajimda ishlab chiqarishga imkon beradi.
Jamgarishning mikdori milliy daromaddagi jamgarish va iste’mol fondlari O’rtasidagi nisbatga boglik buladi.