|
A) Xar bir katta tsiklning tulkinlarini kutarilishi paytida va undan oldinrok jamiyat iqtisodiy xayotida chukur uzgarishlar buladi. Bu uzgarishlar asosan texnika soxasidagi yirik ixtirolar va pul maomilasidagi uzgarishlardir;
B) Tulkinlarning kutarilish davriga sotsial chaykalishlar (urush, revolyutsiyalarning) eng kup mikdori keladi;
V) Xar bir katta tsikl tulkinlari kaytishiga uzok davom etadigan kishlok xujaligidagi depressiya tugri keladi;
G) Kutarilish tulkinlariga sanoat tsikllaridagi depressiyalarning kiskaligi va kutarilish intensivligi xos, tulkinlar kaytishida teskari buladi.
Kondratev nazariyasi Sobik SSSR da chukur urganilmaganining sababi unda iqtisodiy tsikllar orkali rivojlanish davlatning iqtisodiy tizimi bilan boglanmagan-ligidir. Lekin, Garbda, 1929-33 yillardagi chukur iqtisodiy inkiroz davrida katta kizikish bilan urganildi. Chunki moxiyatan Kondratev 20-yillar oxiri 30-yillar boshida chukur jaxon inkirozini oldindan aytib beribgina kolmay, undan chikish mukarrarligini va yangi yuksalish bulishini bashorat qildi. Jaxon iqtisodidagi 70-yillar oxiridagi uzok muddatli Iqtisodiyotning tarkibiy inkirozi Kondratev tomonidan yaratilgan uzun tulkinlar nazariyasini yana bir karra xayotda tasdiklanishi buldi.
3.Makroiqtisodiy barkarorlik tushunchasi va unga erishishning klassik nazariyalari. MakroIqtisodiyot butun mamlakat Iqtisodiyotini yagona bir butun tizim shaklida namoyon etadi. Makroiqtisodiy barkarorlik jamiyatidagi barcha cheklangan resurslardan foydalanib, xamma iste’molchilar uchun turli tovarlar yaratish hamda xizmatlar kursatish va ularning taksimoti turli insonlar O’rtasida barkarorlashganlikdir. Makroiqtisodiy
barkarorlikda iste’mol bilan ishlab chiqarish O’rtasida, talab bilan taklif O’rtasida, moddiy ashyoviy resurslar bilan moliyaviy mablaglar O’rtasida, ishlab chiqarish omillari bilan ulardan foydalanish natijalari O’rtasida umumiy mutanosiblik mavjud buladi. Makroiqtisodiy barkarorlik jamiyat a’zolarining talabalarni kondiradigan ishlab chiqarish resurslari bulmish kapital, er, mexnatning unumli ishlatilishini ifodalaydi.
Makroiqtisodiy barkarorlikga iste’mol bilan ishlab chiqarish O’rtasida, talab bilan taklif O’rtasida moddiy ashyoviy resurslar bilan moliyaviy mablaglar O’rtasida, ishlab chiqarish omillari bilan ulardan foydalanish natijalari O’rtasida umumiy proportsianallik mavjud buladi.
Makroiqtisodiy barkarorlik xar bir davlatning va ik-tisodiy fanning eng muxim muammosi bulib, Iqtisodiyot turli talofatlarsiz, ya’ni tabiiy ofatlar va ijtimoiy-iqtisodiy inkirozlarsiz rivojlanishini ifodalaydi. Bu vaziyat ikti-sodiyotdagi xar bir buginning soglom rivojlanishini talab etadi.
Makroiqtisodiy barkarorlikda milliy maxsulot xajmi, ish bilan bandlilik, baxolar darajasi, inflyatsiya darajalarida tebranishlar sodir bulib, ya’ni talab bilan taklif O’rtasida nomuvofiklik yuzaga keladi. Bu xolat tsikllik xarakterda namoyon buladi. MakroIqtisodiyot masalasi barcha milliy Iqtisodiyotlar uchun umumiy bulib, universal xaraterga ega. Ammo bugunga sharoitda “rejali Iqtisodiyotda” asoslangan “sotsialistik” jamiyatdan bozor Iqtisodiyotiga muvofik bulgan aralash Iqtisodiyotga asoslangan yangi tipdagi demokratik adolat jamiyatga utayotgan mamlakatlarning “utish davri” makroiqtisodiy bekarorlik xususiyatlariga ega buladi.
Avvalo, makroiqtisodiy barkarorlik rivojlangan mam-lakatlardagi bozor Iqtisodiyotining iqtisodiy tsiklining fazalarida ruy beruvchi inkirozlarni bartaraf etishga emas balki, utish davri bilan boglik xoldagi turli sabablardan kelib chikuvchi iqtisodiy sotsial va ijtimoiy siyosiy vaziyatlarga boglik inkirozlar asosida buziladi. Albatta bunda uz o’rnini utish davrida Iqtisodiyot saxnasidan tugatayotgan eski rejali Iqtisodiyotning merosi bulmish iqtisodiy su’ektlardan kelib chikuvchi sabablar bulishi mumkin. Bular ichida albatta sungi kayd etilgan sabab kuprok bulib, kup xollarda makroiqtisodiy tanglikni yuzaga keltiradi. Jumladan, Rossiya Federatsiyasidagi makroiqtisodiy barkarorlikni buzilishida utish davri xokimiyatining xatoliklari okibatlari asosiy omil buladi.
Amaliyotda makroiqtisodiy barkarorlikga erishish muammo bulib, milliy Iqtisodiyotning turli buginlarida xar xil nomuvofikliklar keltirib chikaradi. Shu bois, Iqtisodiyot nazariyasi ana shu nomuvofikliklarni aniqlash va ularni barkarorlikga olib kelish uchun aniq tadbirlarni Iqtisodiyot xolatini osoyishtalikka eltish uchun xarakat kiladi.
XX asr boshlanguncha bulgan davrda Iqtisodiyot nazariyasida klassik ta’limot xukmronlik kilib, bozor Iqtisodiyoti mustakil xolatda resurslarni samarali taksimlab, ulardan samarali foydalanadi degan fikrni ilgari surilgan edi. Ta’limot D.Rikardo, Dj.Marshall, A.Pigular tomonidan yaratilib, bozor Iqtisodiyotining uz-uzini mustakil boshkaruvi natijasida etarli ishlab chiqarish darajasini ta’minlash va ish bilan badlikka asoslanadi. Shu bois tula ish bilan bandlikka erishish bozor Iqtisodiyotnining muxim belgisidir. Bozor Iqtisodiyoti ishlab chiqarishning pasayib ketishidan xoli, sabab uz uzini boshkaruv mexanizmi maxsulot ishlab chiqarish xajmini etarli darajada amalga oshiradi, natijada tula ish bilan bandlikka erishiladi. Bozor Iqtisodiyotning uz uzini boshkaruv vositalari baxo, ish xaki, foiz normasi xisoblanib, rakobat sharoitida talab bilan taklifni barcha bozorlarda muvofiklashtiradi.
Barcha ishlovchilar uz xoxishlariga muvofik ish xaki mikdoriga monand ish topadi. Ishsizlik yukotilgan. Shunday kilib, foizni baxolarini va ish xakining tebranish xarajatlari bilan daromadlarni muvofiklashtirib, kerakli ishlab chiqarish xajmi va tula ish bilan bindlikni kullab kuvvatlaydi.
Shunday kilib, yalpi talab muxim bulsada, pasayishi baxolar va ish xakini uzgarishiga olib kelsada, bozor mexanizmi faoliyatini ta’minlab, ishlab chiqarish xajmini hamda ishsizlikni tabiiy darajasini ushlab turadi. Demak, makroIqtisodiyotda davlat faoliyati kerak emas.
Do'stlaringiz bilan baham: |
