“ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi” kafedrasi

Nominal YAMM shu maxsulot ishlab chikarilgan davrda amal kilib turgan baxolarda ifodalangan ishlab chiqarish xajmini bildiradi.
Ma’lum yil uchun YAMM narx indeksini kanday kilib xisoblash mumkinligini kursatuvchi oddiy shartli misol keltiramiz. Faraz kilamiz, 1998 yil Respublikamiz xalq xujaligida 1358 mlrd. sumlik YAIM ishlab chikarilgan. 1997 yil YAIM Qiymati 976 mlrd. sumni Tashqil kilingan.
1998 yilga YAMM narx indeksini aniqlash uchun, 1998 yildagi maxsulotlar narxlari summasini xuddi shu xajmdagi va turdagi tovarlarning 1997 yil narxlari summasiga buli, 100 ga kupaytirish zarur.
Agar biz YAMM narx indeksini kator yillar uchun xisoblasak, olingan indekslar bizga ularni solishtirib taxlil kilish imkonini beradi.
Joriy yildagi nominal YAMM ni real YAMM ga aylantirishning ancha oddiy va tugridan tugri usuli nominal YAMM ni indeksga bulishdir, ya’ni,
Real YAMMq nominal YAMMG’Bi
Iqtisodiyotda yillik ishlab chiqarish xajmining kursatkichi YAMM bilan birga, uning tarkibiy kismlari sifatida xisoblanish mumkin bulgan bir kator uzaro boglik kursatkichlar mavjud buladiki, ular milliy Iqtisodiyotning turli tomonlarini xarakterlab beradi.
YAMM kursatkichiga sof eksport (eksport va import O’rtasidagi fark) kiradi. Ammo turli mamlakatlarda Tashqi savdo faoliyatining salmogi keskin farklanadi. SHu sababli milliy Iqtisodiyot rivojlanish darajasini takkoslash uchun ichki milliy maxsulot (IMM) kursatkichidan foydalaniladi. IMM ma’lum vakt davomida (bir yilda) mamlakat xududida ishlab chikarilgan va iste’mol kilishga tayyor pirovard maxsulot va xizmatchilarning bozor baxolaridagi Qiymatidir. U barcha ishlab chikaruvchilar kushilgan Qiymatlar yigindisi sifatida chikadi.
YAMM va IMM ishlab chiqarish yalpi xajmining kursatkichi sifatida bitta muxim kamchilikka ega. Ular mazkur yilda ishlab chiqarish jarayonida foydalanilgan, asosiy kapitalning o’rnini koplash uchun zarur bulgan Qiymatni xam uz ichiga oladi. YAMM dan joriy yilda ishlab chiqarish jarayonida iste’mol kilingan asosiy kapital Qiymati yoki yillik amortizatsiya summasi ayrib tashlansa sof milliy maxsulot (SMM) kursatkichi xosil buladi.