Ishlab chiqarishda boshqaruv” fakulteti “iqtisodiyot” kafedrasi

Bitiruv malakaviy ishining obyekti. Bitiruv malakaviy ishining obyekti
bo‘lib ―O‘zbekiston‖ PTZ ochiq aksiyadorlik jamiyati xisoblanadi. 
Bitiruv malakaviy ish tarkibi ―Kirish‖, 3ta bob, ―Xulosa‖qismlaridan
hamda foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. Bitiruv malakaviy ishi 3ta 
chizma va 7ta jadvalni o‘z ichiga oladi.

---

I BOB. ISHLAB CHIQARISH QUVVATLARIDAN FOYDALANISHNING 

NAZARIY ASOSLARI . 

1.1 Ishlab chiqarish quvvati tushunchasining mohiyati va undan 

to’liq foydalanish ahamiyati. 
Asosiy ishlab chiqarish fondlari hajmi va ulardan foydalanish darajasi 
korxonaning ishlab chiqarish quvvati kattaligini belgilaydi. U ishlab chiqarish
dasturini asoslashda katta rol o‘ynaydi hamda korxonaning belgilangan 
nomenklatura va sifatli mahsulot ishlab chiqarish bo‘yicha potentsial
imkoniyatlarini tavsiflaydi. 
Bundan kelib chiqadiki, ishlab chiqarish quvvati – bu, ma‘lum bir vaqt
davomida ilg‘or texnologiyalardan foydalanish, ishlab chiqarish va mehnatni 
tashkil qilishning ilg‘or sharoitlarida ishlab chiqarish mumkin bo‘lgan
mahsulotlarning maksimal darajasidir. U qoidaga ko‘ra, ishlab chiqarilgan 
mahsulotlar hajmining natural ko‘rinishda, ushbu korxonaning ixtisoslashganligi
va mahsulotning alohida turlari o‘rtasidagi o‘zaro nisbatiga ko‘ra aniqlanadi. 
Korxonaning ishlab chiqarish quvvati bu - iqtisodiy resurslardan oqilona
foydalangan holda, texnika va texnologiyaning eng progressiv shakllarini qo‘llash 
asosida mehnatni va ishlab chiqarishni tashkil etishning samarali usullarini joriy
etish orqali ishlab chiqarish mumkun bo‘lgan mahsulotning miqdori yoki ishlab 
chiqarish imkoniyati tushuniladi.
Korxonaning ishlab chiqarish quvvati ilg‘or (asosiy) tsexlar quvvati bilan, 
tsexlar quvvati bosh uchastkalar quvvati bilan, uchastkalar quvvati esa bosh
uskunalar quvvatiga asosan aniqlanadi. Korxona ishlab chiqarish quvvati 
kattaligini belgilab beruvchi ko‘rsatkichlar qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin:
-
uskunalar tarkibi va turlar bo‘yicha soni; 

-
uskuna, agregat va dastgohlardan foydalanishning texnik-iqtisodiy 

norma (normativ) lari;

---

-
uskunalarning ishlash vaqti fondi; 

-
ishchilar soni; 

-
ishlab chiqarilayotgan mahsulot nomenklaturasi va assortimenti 

(turlari va xilma-xilligi).
Korxona ishlab chiqarish quvvatining boshlang’ich (yil boshida), yakuniy 
(yil oxirida), o’rtacha yillik hamda loyiha quvvati turlari mavjud. Loyiha quvvati
qurilish loyihasida ko‘zda tutilgan bo‘ladi. Qayta tiklash, kengaytirish va texnik 
jihatdan qayta qurollantirish davomida loyiha quvvati kattalashtirilishi mumkin.
SHu sababli amaliyotda loyiha quvvati ko‘pincha korxonaning amaldagi quvvati 
bilan solishtiriladi. Korxonaning amaldagi quvvati korxona ishlab chiqarish
dasturini tayyorlash uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. 
Korxona ishlab chiqarish quvvatini aniqlashda zahiradagi uskunalardan
tashqari, barcha o‘rnatilgan uskunalar hisobga olinadi. Bahzi bir tsexlarda (yig‘uv, 
quyuv va boshqa tsexlarda) ishlab chiqarish quvvati ishlab chiqarish maydonlariga
asosan hisoblanadi. 
Ishlab chiqarish quvvatini aniqlashda mahsulot birligiga sarflanuvchi vaqt
normasi yoki har bir uskunaning unumdorlik normalari muhim ahamiyatga ega 
bo‘lib, ular ilg‘or hamda progressiv bo‘lishi talab qilinadi.
Amaliyotda ishlab chiqarish quvvati va uskunalarning yuklanishini 
hisoblashda ba‘zida xatolar, ular o‘rtasidagi farqni sezmaslik hollari ham uchrab
turadi. Korxona quvvati asosiy ishlab chiqarish fondlari, yangi texnika va 
aniqlangan zahiralardan foydalangan holda mahsulot ishlab chiqarish mumkin
bo‘lgan maksimal darajani tavsiflaydi, uskunalarning yuklanishni hisoblash 
natijalari esa, ushbu quvvatlardan rejadagi davrda foydalanishning darajasini
aniqlaydi. 
Demak, ular o‘rtasidagi printsipial farq shundaki, birinchi holatda korxona
ishlab chiqarishi mumkin bo‘lgan mahsulotlarning maksimal darajasi aniqlansa, 

---

ikkinchi holda mazkur davr mobaynida uskunalardan qanchalik foydalanilishi

aniqlanadi. 
Ishlab shiqarish quvvati korxonaning eng asosiy ko‘rsatkichlaridan biri
bo‘lib, resurslardan foydalanish xolatini ifodalaydi. Amaliyotda ishlab chiqarish 
quvvatini quyidagicha tavsiflanadi.