"ishlab chiqarishda boshqaruv" fakulteti "iqtisodiyot" kafedrasi

2.2. Ish vaqtini kuzatish asosida ish vaqtidan yo„qotishlarni baholash 
Kunlik ish vaqtini yo„qotilishining ko„pchilik qismini vaqtinchalik 
salomatligini yo„qotganlik tufayli ishga chiqmaslikni tashkil etadi. O„tgan yilda 
vaqtinchalik salomatligini yo„qotganligi tufayli ishga chiqmaslik 367 ish kunini 
yoki foydalanish mumkin bo„lgan ish kunlarining 7,18 % ini tashkil etadi. Bu 
ko„rsatkich har bir kishiga 12,6 ish kunidan to„g„ri keladi. 
Hisob yilda vaqtinchalik salomatligini yo„qotganlik tufayli ishga chiqmaslik 
380 ish kunini yoki foydalanish mumkin bo„lgan ish kunlarining 7,15 % ini tashkil
qiladi va bu ko„rsatkich korxonaning har bir ishchisiga 13,1 kundan to„g„ri keladi. 
Korxonada ishchilarning ish vaqtidan samarali foydalanish smena ichidagi 
yo„qotishlarni bartaraf qilish asosida ham amalga oshiriladi. 
Ish vaqtidan foydalanishni ko„rsatuvchi yanada aniqroq ko„rsatkichi bu 
kishi/soatlardir. Smena davomida yo„qotilgan kishi/soatlaridagi ish vaqti mehnat 
unumdorligining pasayishiga, smena davomiyligining qisqarishiga va mahsulot ishlab 
chiqarishning hajmini kamayishiga olib keladi. Lekin bu yo„qotishlar ish kuni 

---

40 
davomiyligini rejalashtirishda hisobga olinadi. Bunday yo„qotishlarga emiziklik 
bolalarga ega bo„lgan onalarning ish vaqti yo„qotilish, o„smirlarning zararli ishlarda 
ishlashi va to„liq ishlamaslik, davlat majburiyatlarini bajaruvchi ishchilarning ish 
vaqtini yo„qotishlari kiritiladi. YAna shunday yo„qotishlar borki, bu mehnat 
intizomini buzish va ishga befarqlik bilan qarovchi ishlarning ish vaqtini yo„qotishdir. 
Samaradorlikni oshirish uchun shunday ish vaqtining yo„qotishlarini yanada 
yaqqolroq aniqlab va ularni bartaraf etish, shuning natijasida mehnat resurslaridan 
to„liq foydalanishni yo„lga qo„yish zarur. SHuning natijasida ish vaqtidan foydalanish 
kishi/soatlarni tahlil qilish kerak bo„ladi. 
Asosiy ish vaqtini yo„qolishini bartaraf etish va tashkiliy texnik ishlarni amalga 
oshirish ish vaqtidan samarali foydalanish asosida mehnat unumdorligini oshirish, 
mahsulot hajmini ko„paytirishga erishiladi.
Samaradorlikni oshirish va ish vaqtidan to„laligicha foydalanish, korxonada 
shunday ish vaqtini yo„qotish rezervlarini aniqlash talab etiladi va bunday rezervlarni 
aniqlash uchun tikuvchilik sexida ish kuni fotografiyasi o„tkaziladi. SHu fotografiya 
natijalari asosida foydalanilmagan ish vaqtini aniqlab, ularni bartaraf etilganda 
erishiladigan mehnat unumdorligi va mahsulot ishlab chiqarish hajmini o„sishi 
aniqlanadi. “Ro‟zimatjon ota” MCHJ korxonasiining tikuv sexining ikkita potogida 
ish kunining ommaviy fotografiyasi o„tkaziladi. 
Birinchi potokda 11 ta ishchi, ikkinchi potokda 18 ta ishchi ishlaydi. Kuzatuv 
vaqti 30 min. 1 chi potokda, 450 minut ikkinchi potokda.