Ishlab chiqarishda boshqaruv” fakulteti «iqtisodiyot» kafedrasi «Iqtisodiyot nazariyasi» fanidan

Xulosa

Foydalanilgan adabiyotlar
Ilovalar

Kirish

Menejmentni jamiyatning iqtisodiy negizi bilan bog’lab, shu bilan birga boshqaruvning ikki - tashkiliy-texnikaviy va ijtimoiy-iqtisodiy tomonlarini hisobga olgan hodda o’rganish lozim. Tashkiliy-texnikaviy boshqaruv aniq istemol qiymatini olish uchun mahsulot tayyorlashda mehnat taqsimoti va kooperatsiyasi bilan ajralib turadi. İjtimoiy-iqtisodiy boshqaruv mavjud ishlab chiqarish munosabatlari bilan bog’liq bo’lib, menejment maqsadlarini belgilaydi. Tashkiliy texnikaviy boshqaruv mehnat unumdorligi va ishlab chiqarish samaradorligining oshishi uchun sharoit yaratishga imkon beruvchi faoliyat turidan iboratdir. İjtimoiy-iqtisodiy boshqaruvning maqsadi ishlovchilar samarali mehnat qilishi uchun sharoit yaratish ularni ijtimoiy himoya qilishning ishonchli umumdavlat tizimini shakllantirish, bandlikni taminlash va aholining kam taminlangan qatlamlarini qo’llab-quvvatlashdan iboratdir. Mamlakatimiz Prezidenti İ. A. Karimovning «o’zbekiston iqtisodiy islohatlarni chuqurlashtirish yo’lida» asarida kuchli ijtimoiy siyosat, avvalo sermahsul mehnat qilish uchun yaxshiroq rag’bat va imkoniyatlar yaratishdan iboratligi, iqtisodiy yo’l tanlash va faoliyat ko’rsatish erkinligiga bo’lgan kafolatli Huquqni qaror toptirish hamda aholining mehnat va ijtimoiy faolligini oshirishdan iboratligini alohida takidlanadi. Menejmentning mohiyati ishlab chiqarish usuli, ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar darajasi, ishlab chiqarish kuchlari rivojlanishiga bog’liq holda o’zgaradi. İshlab chiqarish rivojlanishi va iqtisodiy aloqalar murakkablashuvi bilan boshqaruv ham murakkablashadi va mustaqil fan sifatda ajralib chiqadi. Mulkchilikningturli shakllari mavjud bo’lgan sharoitda tovar ishlab chiqaruvchilar o’rtasida raqobat vujudga kelib, u ishlab chiqarishni boshqarish, foydani ko’shtirishga yo’naltiriladi. Menejmentning asosini obektiv iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa qonunlarga asoslanuvchi huquqiy ilmiylik tashkil etadi. Bu qonunlarni o’rganish va ularning aniq vaziyatlarda namoyon bo’lishini hisobga olgan holda xo’jalik rahbarlari respublika xalq xo’jaligini boshqarishning strategiya va taktikasini belgilaydi.

Menejment sohasining holati ishlab chiqarish samaradorligiga, texnika va texnologiya darajasi hamda ishchi kuchining sifatiga taʼsir koʻrsatadi. M.fanining mazmuni boshqaruv tizimi va boshqaruv obʼyekti orasidagi oʻzaro munosabat boʻlib, uning asosiy vazifasi boshqaruvning zamonaviy usullarini, rahbarlik sanʼati sirlarini oʻrganishdan iborat. Boshqaruv — tanlov, qaror qabul qilish va uning bajarilishini nazorat etish jarayonidir. Uning asosiy maqsadi bozor munosabatlari sharoitida barcha boʻgʻinlarda ishlay oladigan yuqori malakali boshqaruvchilarni tayyorlashdan iborat. 

Menejment - bu yutuq fani va san'ati, mehnat, motivlar va inson aql-zakovatidan foydalangan holda maqsadlarga erishish qobiliyati. Hatto eng qadimgi jamiyatlarda ham shaxslardan guruhlar faoliyatini (oziq-ovqat yig'ish, uy-joy qurish va hokazo) muvofiqlashtirish va boshqarish talab qilinar edi. Masalan, Misr piramidalari o'sha davrdagi ma'muriy san'at yodgorligidir, chunki bunday noyob inshootlarning qurilishi ishni rejalashtirish va tashkil etishda aniqlikni talab qiladi; juda ko'p odamlar, ularning faoliyatini nazorat qilish. Menejment nazariyasi va amaliyotining rivojlanishini hisobga olsak, bir necha tarixiy davrlar mavjud. Aslida, bugungi kunda menejment deb ataydigan narsa 19-asrdagi sanoat inqilobi davrida paydo bo'lgan. Ishlab chiqarishning asosiy turi sifatida fabrikaning paydo bo'lishi va katta guruhlarni ish bilan ta'minlash zarurati, yakka tartibdagi mulkdorlar endi barcha ishchilarning faoliyatini kuzata olmasligini anglatadi. Ushbu maqsadlar uchun eng yaxshi xodimlarni - ish joyida egasining manfaatlarini ifoda eta oladigan tarzda o'qitiadi. Boshqaruv usuli - bu tashkilot tomonidan qo'yilgan maqsadlarga erishish uchun boshqariladigan ob'ektga ta'sir qilish usullari va usullari to'plami. Boshqaruv usullarining xilma-xilligi va ularni tasniflashga har xil yondashuvlar boshqaruvning aniq muammolarini hal qilishda samaraliroq bo'lganlarni tanlash vazifasini murakkablashtiradi. Boshqarish usullari soni va xilma-xilligining ko'payishi tendentsiyasi ularning barcha to'plamlarini ma'lum mezonlarga ko'ra tasniflash asosida tartibga solishni talab qiladi. Ushbu boshqaruv usullarini qo'llashning ob'ektiv asosi boshqaruv mexanizmining tarkibiy qismi bo'lgan tashkiliy munosabatlardir. Ular orqali boshqarishning eng muhim funktsiyalaridan biri amalga oshirilganligi sababli - tashkilotning funktsiyasi, tashkiliy va ma'muriy faoliyatning vazifasi bo'ysunuvchilarning harakatlarini muvofiqlashtirishdir. Biz ma'muriy boshqaruv vositalarini to'g'ri tanqid qildik va tanqid qildik, ammo shuni yodda tutish kerakki, hech qanday iqtisodiy usul jamoaning aniqligi, intizomi va ish tartibini ta'minlaydigan tashkiliy va ma'muriy ta'sirisiz mavjud bo'lolmaydi. Optimal kombinatsiyani, tashkiliy, ma'muriy va iqtisodiy usullarning oqilona nisbatlarini aniqlash muhimdir. Iqtisodiy usullarning ta'sir doirasi faqat tashkiliy va ma'muriy boshqaruv usullarining siqib chiqarilishi tufayli kengayib borishi ilmiy yoki amaliy nuqtai nazardan qonuniy deb tan olinishi mumkin emas, chunki ularning ta'sir mexanizmlari tubdan farq qiladi. Tashkiliy va ma'muriy usullar asosan rahbarning obro'siga, uning huquqlari, tug'ma intizom va javobgarlikka asoslangan.