«ishlab chiqarish texnologiyalari» fakulteti «oziq-ovqat texnologiyasi» kafedrasi

1.Och rangli moylarning kislota sonini aniqlash.
Ishning bajarilishi. Kislota sonini aniqlash uchun 250ml hajmli konussimon kolbaga anatilik tarozida 3-5g yоg’ namunasi o’lchab olinadi. So’ngra, yоg’ni eritish uchun, dietil efiri va 96% li etil spirtidan 2:1 nisbatda tayyorlangan neytral aralashmadan kolbaga 50ml quyiladi. Ustiga fenolftaleinning 1% li spirtli eritmasi (indikator) bir necha tomchi tomiziladi. Hosil bo’lgan eritma aralashtirib turib, byuretkadan och pushti rang hosil bo’lguncha, o’yuvchi ishqorning 0,1N spirtli eritmasi bilan titrlanadi. Sarflangan ishqor eritmasi hajmi asosida kislota soni quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi:
; / mg KOH /
Bunda: 5,611 – 0,1 N KOH eritmasining titri, mg/ml.
 -titrlash uchun ketgan 0,1N o’yuvchi ishqor eritmasining hajm, ml
k - eritma titriga tuzatish koeffitsienti
p– yоg’ namunasining og’irligi, g.
2.To’q rangli yоg’larning kislota sonini tuzli usulda aniqlash.
To’q rangli yоg’larning kislota sonini aniqlashda, yuqoridagi usul qo’llanilsa, titrlashning oxiriga yetkanligini ko’rib bo’lmaydi (eritma rangining juda to’q ekanligidan), shuning uchun tuzli usul tavsiya etiladi.
Bu usul yоg’ga, fazalarni aniq ajratish uchun, ma’lum miqdorda natriy xlorning (NaCl) to’yingan neytral eritmasidan qo’shib, KOH bilan indikator sifatida fenolftalein qo’llanilib titrlashga asoslangan. Kolba ichidagi yоg’ bilan ishqorning yaxshi kontaktini ta’minlash uchun yaxshilab chayqatish zarur.
Yоg’da mavjud bo’lgan barcha erkin yоg’ kislotalari bog’langandan so’ng ishqorning oshiqcha miqdori indikatorli NaCl eritmasiga o’tib, uni och pushti rangga bo’yaydi. NaCl eritmasi o’rniga suv ishlatish tavsiya etilmaydi, chunki u sovunni gidrolizlab, titrlash natijalarining noto’g’ri bo’lishiga olib keladi. Bundan tashqari reaktsiya natijasida hosil bo’lgan sovun suvning mustahkam emulsiya hosil qilishini kuchaytirib, bu ham titrlash oxirini aniqlashni qiyinlashtiradi.
Kerakli reaktiv va asboblar: 250ml li shliflangan qopqoqli konussimon kolba, osh tuzining to’yingan eritmasi, 1% fenolftaleinning spirtli eritmasi, 0,1N o’yuvchi kaliy eritmasi, yоg’.
Ishning bajarilishi. 250ml sig’imli shliflangan qopqoqli konussimon kolbaga 10g yоg’ namunasi tarozida tortib olinadi. Ustiga 50-60ml NaCl ning to’yingan neytral eritmasi va 1% li fenolftalein eritmasi solinadi. Kolba qopqog’ini yopib chayqatiladi, so’ngra 0,1N li KOH eritmasi bilan titrlanadi (kislota soni yuqori bo’lganda 0,25N li KOH eritmasini ishlatish mumkin).
Titrlash vaqtida har 4-5 tomchi ishqor qo’shilgandan so’ng, eritma tagining ranggi ketguncha, yaxshilab chayqatiladi. Chayqatish vaqtida rang keta boshlaganda yana 1-2 tomchi ishqor eritmasi qo’shib chayqatiladi. Titrlash suyuqlikning pastki qismida doimiy och pushti rang hosil bo’lguncha olib boriladi. Hisoblashlar yuqoridagi usulda amalga oshiriladi.