Ishlab chiqarish omillari

Noyoblik va mo'l -ko'lchilik
Iqtisodiy adabiyotlarda "ishlab chiqarish resurslari" tushunchasi bilan bir qatorda "ishlab chiqarish omillari" tushunchasi ham ishlatiladi.
Umumiy nima va bu tushunchalar o'rtasidagi farq nima?
Umumiy narsa shundaki, resurslar ham, omillar ham bir xil tabiiy va ijtimoiy kuchlar bo'lib, ular yordamida ishlab chiqarish amalga oshiriladi. Farqlar shundan iboratki manbalar tabiiy va ijtimoiy kuchlarni o'z ichiga oladi, kim ishlab chiqarishga jalb qilinishi mumkin va ga omillar- kuch, haqiqatan ham ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etadi... Binobarin, "resurslar" tushunchasi "omillar" tushunchasidan kengroqdir.
Iqtisodiy nazariyada siz ishlab chiqarish omillarini tasniflashga har xil yondashuvlarni topishingiz mumkin. V Marksistik nazariya uchta omilni ajratadi: mehnat, mehnat predmeti va vositalari. Ba'zida ular guruhlarga bo'linadi va shaxsiy va moddiy omillar ajratiladi. Shaxsiy omilga ishlab chiqarish jarayonida qo'llaniladigan insonning jismoniy va ma'naviy qobiliyatlarining kombinatsiyasi bo'lgan mehnat kiradi; ishlab chiqarish vositalarini tashkil etuvchi moddiy - mehnat ob'ektlari va vositalari.
Ishlab chiqarish omillari uchta asosiy asosiy turga bo'linadi: yer, kapital, mehnat..
Yer ishlab chiqarish omili sifatida ishlatiladigan hamma narsani bildiradi ishlab chiqarish jarayoni Tabiiy boyliklar. U qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishi, uylar, shaharlar, temir yo'llar va boshqalarni qurishda ishlatilishi mumkin. Yer buzilmaydi va ko'paymaydi, lekin u yirtqichlardan foydalanish, zaharlanish yoki eroziya tufayli kuchli halokatga uchraydi.
Poytaxt keng ma'noda, bu odamlar yoki tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun yaratilgan resurslarni ishlab chiqarishga qodir bo'lgan narsadir. Qisqacha ma'noda, bu mehnat bilan ishlab chiqarilgan ishlab chiqarish vositalari ko'rinishidagi investitsiya qilingan, ishlaydigan daromad manbai. jismoniy kapital). Kapitalni har qanday hajmga oshirish mumkin.
Ish- insonning o'zi orqali amalga oshiriladigan moddiy ne'matlar va xizmatlarni yaratish jarayonida aqliy va jismoniy harakatlarni qo'llashni talab qiladigan ongli, energiya sarflaydigan, ijtimoiy, maqsadga muvofiq inson faoliyati. Ishchilarni o'qitish va ular tomonidan ishlab chiqarish tajribasini o'zlashtirish natijasida mehnat ishlab chiqarish omili sifatida takomillashmoqda. "Mehnat" omiliga ishlab chiqarishning alohida omili sifatida tadbirkorlik qobiliyati ham kiradi.


Tadbirkorlik- Bu ishlab chiqarishning o'ziga xos omili (er, kapital, ishchi kuchi bilan solishtirganda). Xususiyat shundaki, tadbirkorlik faoliyati sub'ekti - tadbirkor ishlab chiqarish omillarini innovatsion tavakkalchilik asosida maxsus tarzda birlashtira oladi, birlashtiradi. Demak, tadbirkorning shaxsiy fazilatlari alohida ahamiyatga ega.
Insoniyat jamiyati rivojlanishining hozirgi bosqichida fan, axborot va vaqt kabi mustaqil ishlab chiqarish omillari ham alohida ahamiyatga ega.
Ilm ishlab chiqarish omili sifatida mavjud bilimlarni kengaytirish va yangi bilimlarni olish, tabiatda va jamiyatda o'zini namoyon qiladigan naqshlarni o'rnatish, yangi texnika va texnologiyalarni ishlab chiqarish va joriy etish maqsadida izlanishlar, tadqiqotlar, tajribalar bilan bog'liq. Zamonaviy iqtisodiy nazariyada iqtisodiyotda erishilgan ilmiy yutuqlar odatda innovatsiyalar deb ataladi.
Axborot ishlab chiqarish omili sifatida tahlil qilish va ishlab chiqish jarayonida saqlanadigan, qayta ishlanadigan va ishlatiladigan ma'lumotlarni, ma'lumotlarni ifodalaydi iqtisodiy echimlar boshqaruvda.

Vaqt - cheklangan va almashtirib bo'lmaydigan manba. Hamma narsa makon va vaqtda sodir bo'ladi. Vaqtni tejash - inson hayotini yaxshilashning eng muhim manbai. Oxir oqibat, barcha tejamkorlik vaqtni tejashga to'g'ri keladi.

3 -mavzu: Mukammal va nomukammal raqobat
Ishlab chiqaruvchilar soni va iste'molchilar soni o'rtasidagi nisbatga qarab, raqobatbardosh tuzilmalarning quyidagi turlari ajratiladi:
1.Ko'p miqdorda ba'zi bir hil mahsulotlarni mustaqil ishlab chiqaruvchilar va bu mahsulotni izolyatsiya qilingan iste'molchilar massasi. Bog'lanishlarning tuzilishi shundayki, har bir iste'molchi, asosan, mahsulotning foydaliligini, uning narxini va o'z mahsulotini sotib olish imkoniyatlarini baholagan holda, har qanday ishlab chiqaruvchidan mahsulot sotib olishi mumkin. Har bir ishlab chiqaruvchi har qanday iste'molchiga faqat o'z manfaati uchun mahsulot sotishi mumkin. Hech bir iste'molchi umumiy talabning muhim qismini olmaydi. Bu bozor tuzilishi deyiladi polipoliya mukammal raqobat.
2. Ko'p sonli izolyatsiya qilingan iste'molchilar va oz sonli ishlab chiqaruvchilar, ularning har biri umumiy talabning katta qismini qondira oladi. Bu struktura deyiladi oligopol, va shunday deb ataladigan narsalarni keltirib chiqaradi nomukammal raqobat... Bu tuzilmaning cheklangan holati, agar iste'molchilar massasiga barcha iste'molchilarning umumiy talabini qondira oladigan yagona ishlab chiqaruvchi qarshilik ko'rsatsa, monopol. Agar bozor bir xil bo'lmagan (bir xil bo'lmagan) mahsulotlarni taklif qiladigan nisbatan ko'p sonli ishlab chiqaruvchilar tomonidan taqdim etilsa, ular haqida gapirishadi. monopol raqobat.
Keling, yuqoridagi bozor tuzilmalarining asosiylarini batafsil ko'rib chiqaylik.