Reja: 1.Shlamlarning hosil bo’lishi
2.Shlamlarni zararsizlantirish usullarini tanlash
№
Нефт маҳсулотлари номи
Фарғона НҚИЗ
Бухоро НҚИЗ
1
Автобензин
+
+
Аи-80
+
+
Аи-91, Аи-92
+
+
Аи-95
+
+
2
Дизел ёнилғиси
+
+
3
Дизел ёнилғиси ЭКО
+
4
Мазут ёнилғиси
+
+
5
Авиакеросин ТС-1
+
+
6
Авиакеросин Jet A-1
+
+
7
Авиабензин (Б-92)
+
8
Экстрабензин
+
9
Ўчоқ ёнилғиси
+
10
Техник керосин
+
11
Ёруғлик керосини
+
+
12
Суюқ битум (йўлбоп, сингдирилган)
+
13
Қаттиқ битум (қурилиш учун)
+
14
Нефрас 130-210
+
15
Углеводород эритгичи С4-135/220
+
16
Нефт парафини "Т"
+
17
Парафин шамлари
+
18
Декоратив шамлар
+
"Ўзнефтмаҳсулот" АЖ заводларида ишлаб чиқариладиган нефт маҳсулотлари рўйхати
19
Гач
+
20
Суюлтирилган газ
+
+
21
Олтингугурт (қопланган)
+
+
22
Нефткокс жамланган
+
23
Нефткокс тобланган
+
24
Петралатум
+
Мойлар ва сурков мойлари:
Мотор мойлари
25
М-20А
+
26
М-10В2
+
27
М-10Г2К
+
28
М-14В2
+
29
М-14Г2К
+
30
Ферганол SAE-40 APCB
+
31
М-8В
+
32
Ферганол М-63/14Г
+
33
Ферганол М-53/14-Е
+
34
SAE10W-30 мойи
+
35
SAE10W-40 мойи
+
36
SAE15W-40 мойи
+
37
SAE20W-40 мойи
+
38
SAE20W-50 мойи
+
Саноат ва махсус мойлар
39
И-8А
+
40
И-12А
+
41
И-20А
+
42
И-30А
+
43
И-40А
+
44
И-50А
+
Бошқа мойлар
45
МГ-8А
+
46
Ферганол SAE-140 GL-2 (Нигрол)
+
47
АУ ионол билан
+
48
АУ ионолсиз
+
49
КП-8С (компрессор учун)
+
50
Турбина мойи ТП-22С
+
51
Турбина мойи ТП-30
+
52
Трансформатор мойи
+
53
ПС-28
+
54
И-460ПВ
+
55
ХА-30
+
Сурков мойлари
56
Ферсол
+
57
ПАС сурков мойи
+
Биргина Бухоро нефтни қайта ишлаш заводида йилига 2 минг тоннагача нефт чиқиндилари ҳосил бўлади. Хозирги кунда бу чиқиндилар катта харажатлар ҳисобига махсус омборларда сақланади ёки қурилиш материали сифатида фойдалинилади. Ҳисоб китоблар кўрсатишича, нефт чиқиндиларини қайта ишлаш натижасида бир завод миқёсида қўшимча 1000 тоннагача рангли нефт махсулотлари ишлаб чиқиш мумкин. Бундан кутиладиган иқтисодий самара 2014 йил нархларида йилига 700 млн сўмни ташкил этади. Бундан ташқари нефт шламларининг атмосферага, тупроқ ва ер ости сувларига салбий таъсири бартараф қилинади.
Нефт шламларини қайта ишлаш хозирги куннинг асосий муаммосига айланган. Ҳозирги кунда Бухоро нефтни қайта ишлаш заводида технологик жараенларни амалга ошириш мобайнида ҳосил бўладиган нефт шламлари қайта ишланмасдан, битум таркибига қўшиб юборилмоқда. Нефт шламларни қайта ишлаш натижасида қўшимча тўйинган ва тўйинмаган углеводородлар, парафинли углеводородлар, олтингугурт ва бошқа нефт махсулотлари олиш имкониятлари мавжуд. Бунинг натижасида катта иқтисодий самара олиш ва атроф-мухит экологиясига хам ижобий таъсир кўрсатиш мумкин. Бугунги кунда экологик вазиятни яхшилаш учун ушбу чиқиндиларни утиллаштиришнинг самарали усулларини ишлаб чиқиш зарур бўлиб, бироқ Ўзбекистонда ва умуман МДҲ мамлакатларида уларни регенерациялашнинг ишлаб чиқилган усуллари ҳамон мавжуд эмас.
Нефт шламларининг ҳосил бўлиш манбалари қуйидагилардан иборат: 1.Конларда нефтларни узатишга тайёрлашда ҳосил бўладиган нефт чиқиндилари.
2. Нефт идишларини тозалашда ҳосил бўладиган нефт чиқиндилари.
3. Қудуқларни бурғулашда ювиш суюқликлари таркибида ҳосил бўладиган нефт чиқиндилари.
4. Нефтни ташиш ва сақлаш жараёнида аварияли ҳолатларда тўкилиб ҳосил бўладиган нефт чиқиндилари.
5. Амбарларда ҳосил бўладиган нефт чиқиндилари.
6. Темир йўл транспорти корхоналари оқова сувлари таркибидаги чиқиндилар.
Шламларни зарарсизлантириш усуллари қуйидагилардан иборат: 1.Термик усул. Бунда чиқиндиларнинг углеводород қисми ёқиб юборилади, ёки нефт чиқиндилари юқори частотали электр майдонида қиздирилиб ажратилади. Углеводород қисми ишлаб чиқаришга қайтарилади. Оқава сувлар тозаланиб ишлаб чиқаришга берилади. Қаттиқ чиқиндилар кўмиб ташланади. Натижада чиқиндиларнинг атроф муҳитга зарарли таъсири бир неча ўн марта камаяди. Аммо, бу усул иқтисодий жиҳатдан тежамсиз бўлиб ҳисобланади.
2. Кимёвий усул. Бу усулда чиқинди таркибига турли эритувчилар таъсир эттирилиб, углеводород қисми эритиб ажратиб олинади.
3. Физик-кимёвий усул. Чиқиндилар таркибига эритувчи, деэмульгатор, СФМ лар қўшилиб, углеводород қисми механиқ усулда ажратиб олинади.
4. Биологик усул. Микроорганизмлар ёрдамида микробиологик парчалаш йўли билан зарарсизлантирилади.
Нефт шлами амбарини зарарсизлантириш қуйидаги босқичларда амалга оширилади:
- Амбар юзасида ҳосил бўладиган нефт пардасини йиғиш;
- Эмульция ҳолидаги нефт таркибидан суюқ фазани ажратиш;
- Ажратилган нефтни сувсизлантириш ва тузсизлантириш;
- Нефтли тупроқ қатламини зарарсизлантириш.
Технологик қурилмалардан чиқадиган оқава сувлар канализация системасига узатилади. Бундай системаларнинг икки тури мавжуд.
Биринчисига технологик қурилмалар, лаборатория, ТЭЦ, қуйиш эстакадалари, ювиш-буғлатиш станциялари, гараж, ремонт устахоналаридан ҳосил бўладиган нефт маҳсулотлари ва механиқ қўшимчалар билан ифлосланган оқава сувлар узатилади.
Иккинчисига нефтни тайёрлаш қурилмаларида ҳосил бўладиган эмульцион сув, хом-ашё ва товар нефт резервуарлари остида ажралган сув, ишлатилган олтингугуртли - ишқорли сувлар узатилади.
Айланма сувлар таркибидаги нефт маҳсулотлари миқдори 50—130 мг/л гача бўлади. Оқава сувлар таркиби кўп жиҳатдан хом нефт сифати ва унинг тайёрлаш даражасига боғлиқ бўлади.
Neft shlamlarni omborlarda va neft saqlash rezervuarlarida shakllanish manbayidan qat’i nazar vaqt o‘tishi bilan quyqumlanish sodir bo‘lib, shlam uchta qatlamga ajraladi:
ustki qatlam — tarkibida kam miqdorda mexanik aralashmalar —0,5 (tuzoqlanadigan neftlar uchun) foizdan to 1,5 (ombor neftlari uchun) foizgacha bo‘lgan suvsizlangan neft;
o‘rta qatlam — tarkibida ko‘p miqdorda suv — 70—80 foiz va mexanik aralashmalar — 1,5—15,0 foiz bo‘lgan murakkab turli mayda dispersli emulsiya. O‘rta qatlam odatda kam hajmda bo'ladi. Unda suv va mexanik aralashmalari quyidan tepaga va pastga qarab o‘sishi mumkin, hajm bo‘yicha aralash-quralash joylashishi mumkin va amaliy tarzda bir jinsli joylashishlari mumkin;
