Ишлаб чиқилган

структурализм 
деб 

---

105 
номланди.
Вундтнинг таъсири шу қадар кучли бўлдики, ер куррасининг бошқа бир 
томонида – Америка Қўшма Штатларида
функционализм
деб номланган яна 
бир йўналиш пайдо бўлди. Э.Титченер асос солган бу йўналиш вакиллари 
нафақат кўзга кўринмас онг тизими элементлари, балки кўз билан кўриш 
мумкин бўлган ва фаолият натижаларига асосланган белгилар асосида ҳам 
инсон хулқ-атворига баҳо бериш мумкинлигини исботлади. Бошқа бир 
йирик америкалик психолог В.Жеймснинг тадқиқотлари амалий аҳамиятга 
молик бўлдики, энди у дадил психологияни онг элементлари эмас, балки онг 
фаолиятини ўрганувчи фан деб таърифлай бошлади. Онг динамик, 
ҳаракатдаги, ўзгарувчан яхлит тузилма бўлиб, унинг намоён бўлишида 
тананинг шарт-шароитлари, унинг фаоллиги муҳим роль ўйнайди. Шунинг 
учун ҳам бу икки тузилмалар одамнинг янги шароитларга мослашуви ва 
умуман ташқи муҳитда ўз ўрнини топишга имкон беради. 
Юқоридаги фикрлар таъсирида ХIХ асрнинг охирларида бугун ҳам ўз 
аҳамиятини йўқотмаган 
бихевиоризм 
оқими пайдо бўлди.
Э.Торндайк ва Д.Уотсонлар асос солган ушбу йўналиш вакилларининг 
асосий ғоялари шундан иборат бўлдики, улар психологиянинг предмети 
нафақат онг ёки нафақат фаолият, балки 
хулқдир 
деб асослади. Хулқ у ёки 
бу хатти-ҳаракатлар, амаллар, реакцияларда ифодаланиб, ташқи таъсир – 
стимулга боғлиқдир. Шунинг учун ҳам инсон ва унинг психологиясини 
билиш учун ўша таъсир кўрсатувчи ва таъсирланган хулқ ўрганилиши 
керак. Бу нарсалар бизнинг хозирги шароитимизда ҳам ишлаб чиқаришни 
ташкил этишда, таълим беришда ва психотерапияда инобатга олинади, улар 
ўтказган машҳур “S-R” формуласи бизнинг шароитларда ҳам таъсир 
кўрсатиш техникасида инобатга олинади, улар ўз долзарблигини йўқотгани 
йўқ.