Ишлаб чиқаришнинг метрологик асослари

 
O’lchovlar, ularning turlari 
 
O’lchov
  deb,  kattalikning  aniq  bir  qiymatini  hosil  qiladigan, 
saqlaydigan o’lchash vositasiga aytiladi. 
O’lchovlarning  ham  turlari  va  xillari  ko’p.  O’z  navbatida 
O’lchash vositalari 
O’lchash 
asboblari 
O’lchash 
o’zgartkichlari 
Informasion o’lchash 
tizimlari 
 
O’lchovlar 
O’lchash 
qurilmalari 

---

 
64 
o’lchovlar  bir  qiymatli,  ko’p  qiymatli  va  o’lchovlar  to’plamiga 
bo’linadi. 
Bir  qiymatli  o’lchovlar 
kattalikning  bir  qiymatini  hosil  qiladi. 
Misol  –  tarozi  toshi,  normal  element,  o’lchash  kolbasi,  elektr 
qarshiligining g’altagi. 
Кo’p  qiymatli  o’lchovlar 
qator  bir  turdagi  (turdosh) 
kattaliklarning  har  xil  o’lchamlarini  hosil  qiladi.  Кo’p  qiymatli 
o’lchovlarga  misol  qilib,  millimetrlarga  bo’lingan  chizg’ich,  elektr 
qarshiligining magazini va boshqalarni keltirish mumkin. 
Hozirgi 
paytda 
avtomatik 
o’lchash  tizimlarida  maxsus 
boshqariladigan  ko’p  qiymatli  o’lchovlar  keng  qo’llaniladi.  Bunday 
o’lchovlar  kattalikning  talab  etiladigan  qiymati  qo’l  bilan 
boshqariladigan 
yohud 
boshqaruvchi 
blokka 
mikroprosessor 
yordamida  shakllangan  maxsus  signal  (kod)  berilishi  bilan  hosil 
qilinadi. 
Bunga  misol  qilib,  avtomatik  bosim  datchigi,  kuchlanish,  tok, 
chastota kalibratorlarini ko’rsatish mumkin. 
Bir  qiymatli  o’lchovlarning  maxsus  tanlangan  yig’ilmasi 
o’lchovlar  to’plami  deyiladi.  Bunda  alohida  bir  qiymatli 
o’lchovlarning  to’plamdagi  nominal  qiymatlari  aniq  qoida  bo’yicha 
qo’yiladi.  O’lchovlar  to’plamiga  misol  tarozi  toshlar  to’plami  bo’la 
oladi.  Alohida  toshlarning  massasining  nominal  qiymatlari  quyidagi 
qator  bo’yicha  belgilanadi  (1,2,2,5)

10
n
  Kg  (n-butun  musbat  yoki 
manfiy son). Bu esa hammasi bo’lib 4 ta toshni ishlatish bilan ularning 
har  xil  birikmasining  massasini  1  dan  to  10  gacha  qator  butun 
qiymatlarini hosil qilish imkonini beradi. 
O’lchovlar 
to’plamiga