Ишлаб чиқаришнинг метрологик асослари

 
 
 
 
Mazkur  o’quv  qo’llanma  kasb-hunar  kollejlari  o’quvchilari, 
talabalar, 
magistrantlar 
va 
o’quvchilarning  keng  ommasiga 
mo’ljalangan.  O’quv  qo’llanmada  ishlab  chiqarishning  metrologik 
asoslari,  fanning  mazmuni,  ahamiyati  va  metrologiya  sohasidagi 
asosiy tushunchalar yoritib berilgan. 
 
 
 
 
 
УДК: 681.5(075) 
КBК: 30.10 
 
 
 
ISBN 978-9943-13- 392-1   
 
   
«IQTISOD-MOLIYA», 2012 

 
Mualliflar, 2012 

---

 
3 
 
 
 
 
КIRISH 
 
Metrologiya  fani  uzoq  tarixga  ega  bo’lishi  bilan  bir  qatorda, 
ilmiy-falsafiy nuqtai nazardan iqtisodiyotning barcha tarmoqlariga xos 
bo’lgan,  doimiy  ravishda  va  uzluksiz  tarzda  rivojlanishda  bo’luvchi 
fanlar turkumiga kiradi.  
O’zbekistonimiz  juda  boy  va  ko’hna  madaniy  va  ma’rifiy 
meroslarga ega. Ushbu meros G’arb falsafasini shakllanishida, buyuk 
olimlarni  va  allomalarni  muvaffaqiyat  qozonishlarida  munosib  o’rin 
egallagan.  Bundan  tashqari  respublikamiz  “Buyuk  ipak  yo’li”  asosiy 
tomirida  joylashganligi  va  yirik  savdo  markazlariga  ega  bo’lganligi 
sababli  xalqaro  iqtisodiy  munosabatlarni  rivojlanishida  alohida 
ahamiyat  kasb  etgan.  Vatanimizda  ilk  ilmlarini  shakllantirgan  buyuk 
allomalarning hozirda ham ahamiyatli kashfiyotlari va ilmiy yutuqlari 
jahon  fanlari  taraqqiyotida  munosib  o’rin  egallagan.  G’arbda 
Alfraganus nomi bilan tanilgan Ahmad Farg’oniyning Nil daryosining 
sathini  o’lchash  uchun  mo’ljallangan  “Miqyosi  Nil”  qurilmasi, 
mashhur Mirzo Ulug’bekning oddiy va sodda o’lchash asboblari bilan 
o’ta yuqori aniqlikda tuzilgan “Yulduzlar jadvali”, ensiklopedist olim 
Beruniyning moddalar tarkibini aniqlash borasidagi ulkan yutuqlari va 
hokazolar (sanab tugatishimiz mushkul) shular jumlasidandir. 
Ma’lumki,  respublikamizda  tub  iqtisodiy  islohotlar  orqali  bozor 
munosabatlarini  shakllantirishga  kirishishda  eng  avvalo,  uning 
strategik  maqsadlari  belgilanib  olindi.  Bu  maqsadlar  ichida 
“raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab chiqarishni ta’minlash” alohida 
ta’kidlab  o’tilgan.  Iqtisodiy  islohotlarning  ustivor  sanalgan 
yo’nalishlarida ham quyidagilarni ko’rishimiz mumkin: 

 
ilg’or  texnologiyalarni  joriy  qilish  orqali  tayyor  ekspertbob 
mahsulotlar ishlab chiqarishni kengaytirish; 

 
aholini yuqori sifatli oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlash; 

 
mamlakatning  eksport  quvvatidan  to’la-to’kis  foydalanish,  uni 
jadallik bilan rivojlantirish. 

---

 
4 
Bu  borada  respublikamizda  qisqa  muddat  ichida  ulkan  ishlar 
amalga  oshirildi  va  natijada  O’zbekistonga  faqat  xom  ashyo  zonasi 
sifatida qarashlarga barham berildi.  
 
Hozirgi  kunda  har  bir  mutaxassis  o’z  faoliyat  sohasidagi 
parametrlarni  va  ularni  o’lchash  usullarini,  o’lchash  vositalarini, 
ularning  texnikaviy  tavsiflarini  bilishlari  zarur.  Bundan  tashqari 
texnika  yo’nalishidagi  mutaxassislar  o’lchanadigan  va  baholanadigan 
kattaliklarni  nazorat  qilish  vositalari  hamda  ularni  ishlatish  bilan 
bog’liq bo’lgan masalalarni bilmog’i zarur. 
Ilmiy-texnika  taraqqiyotining  asosiy  yo’nalishlaridan  biri 
kattaliklarni yanada aniqroq o’lchaydigan makammal nazorat-o’lchash 
asboblarini, qurilmalarini va tizimlarini yaratishdir. 
Metrologiya,  standartlashtirish  va  sertifikatlashtirish  fanini 
o’rganish 
talabalarda 
metrologiya, 
standartlashtirish 
va 
sertifikatlashtirish  bo’yicha  qoidalarni,  talablarni,  me’yorlarni 
standartlashtirish  va  sifatni  boshqarishdagi  davlat  bayonnomalarini, 
me’yoriy hujjatlarni bilishini taqozo etadi.  
Bu esa bugungi kunda, ayniqsa, jahon andozalariga mos keluvchi 
mahsulotlarni  ishlab  chiqarish  va  ularning  raqobatbardoshligini 
ta’minlashda,  eng  muhimi  respublikamizning  iqtisodiy  salohiyatini 
oshirishda o’ta muhim masalalaridan biri sanaladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
5