«Ишлаб чиқариш жараёнларини механизациялаш ва автоматлаштириш» фани маърузаларини ўқитиш технологиялари

7.3. Qo’lda boshqariladigan apparatlar
Zanjirdagi tok yo'nalishini o'zgartiruvchi o’tkazgichlar va zanjirlarni qo'lda
ulab   ajratuvchi     tumblerlar,   tugmachalar   zanjirlarni   qo'lda   ulab   ajratish   uchun
hizmat qiladi. Odatda bu apparatlar kichik tokli zanjirlarda qo'llanilganligi uchun
bu apparatlar yoy so'ngdirish qurilmasiga ega emas. 
 Zanjirdagi tok yo'nalishini o'zgartiruvchi o’tkazgichlar UP 5311 
SHartli   belgilanishi   UP   -   unversal   o’tkazgich,   5   -   rostlanmaydigan
apparatlarning shartli belgilanishi, 3- himoyalanishi bo'yicha shartli belgilanishi,
11 - sekciyalar soni bo'yicha shartli belgilanishi. 
 Zanjirdagi tok yo'nalishini o'zgartiruvchi o’tkazgichlar UP 5311 ishlashi 
Apparat shpilkalarga yiqilgan sekciyalardan tashkil topgan bo'lib o'rtasidan
asosiy valik o'tgan (7.5. -rasm). Valikning bir uchiga plastmassadan tayyorlangan
dastak   o'rnatilgan.   Ulab   -   ajratish   jarayoni   dastak   buralib   o’tkazgich   holati
229

---

o'zgartirilganda sekciyalarda o'rnatilgan metal keramik kontaktlar orqali amalga
oshiriladi.   Har   bir   sekciyalar   orasiga   plastmassali   pardadevorlar   o'rnatilgan.
Markaziy valikka har bir sekciyaga plastmassali mushtumli shaybalar o'rnatilgan.
qo'zg’almas kontaktlar reykaga o'rnatilgan. 
Teplovozlarning   elektr   zanjirlarida   bu   apparatlardan   mashinist   kabinasini
boshqaruvini   o'zgartirishda,   tortuv   generator   qo'zg’otish   tizimini   ish   rejimini
tanlashda (normal - avariyaviy) TEM 2 teplovozlarida tortuv elektr dvigatellarini
ish rejimini tanlashda va boshqa zanjirlarda foydalaniladi.  
7.5. –rasm.  Universal o’tkazgich UP-5300
1 - dastak; 2 - valik; 3 - o'rnatish vintlari; 4 - prujina; 5 - hrapovik; 6 - oyoqcha; 7 - old ustun; 8 -
pardadevor; 9 - qo'zg’aluvchan kontaktlar; 10 - mushtumli shayba; 11 - qo'zg’almas kontaktlar;
12 - shpilka; 13 - orqa ustun; 14 - ship; 15 - kontakt ulagichlar
Dastak ostida panelni old tomonida plastmassadan tayyorlangan apparatning
holatini belgilab beradigan shkala o'rnatilgan. O’tkazgichlar bir - biridan sekciyalar
soni,   kontaktlarni   ulanish   diagrammasi,   qayd   etilgan   holatlar   soni,     dastakni
burilish burchagi bo'yicha farqlanadi.