«Ишлаб чиқариш жараёнларини механизациялаш ва автоматлаштириш» фани маърузаларини ўқитиш технологиялари

6.2.2. O'zgarmas kuchlanish transfаsi.ormatori
O'zgarmas   kuchlanish   transformatori   ikkita   temir   -   nikel   qorishmasidan
taayyorlangan     toroidal   o'zakdan,   har   biriga   o'ralgan   ishchi   cho'lg’amdan,   ikki
cho'lg’amni   birlashtirib   o'ralgan   boshqaruv   cho'lg’amidan   tashkil   topgan   (6.7-
rasm).  
6.7- rasm. TPN - 4 o'zgarmas tok transformatorining kesimi va ishchi cho’lg’amining
ko'rinishi: 1- birlamchi cho’lg’am; 2 – toroidal o’zak; 3 – ikkilamchi cho’lg’am; 4 – korpus; 5 –
maxkamlovchi temirli burchak
209

---

Ishchi   cho’lg’amlar   bir   -   biriga   qarama   -   qarshi   o'raladi.   O'zaklar
cho’lg’amlari   va   shpilkalari   bilan   birga   epoksid   smola   asosidagi   kompaudga
to'ldiriladi.   Shpilkalarga   temir   burchaklar   qotiriladi,   va   temir   burchaklar   orqali
transformator teplovozga qotiriladi. 
6.8.-   rasmda   barcha   teplovozlar   uchun   bir   hil   bo'lgan   elektr   uzatmalarni
rostlash tizimida qo'llaniladigan tortuv generatorini kuchlanishi  qiymatini o'lchash
magnit kuchaytirgichlarini ulanishi ko'rsatilgan. 
6.8. -rasm O'zgarmas kuchlanish transformatorini ulanish shemasi.
Shunday   qilib   kuchaytirgichning     boshqaruv   cho’lg’amidagi   tok,   ya'ni
magnit kuchaytirgich ishchi cho’lg’amidagi tok,  tortuv generatorining kuchlanishi
qiymatidan   aniqlanadi.   Magnit   kuchaytirgich   tortuv   generatorining   o'zgarmas
kuchlanishini   yuklovchi   qarshilikning   o'zgaruvchan   chiqish   kuchlanishiga
proporcional   ravishda   o'zgartirib   beradi   ya'ni   transformator   vazifasini   bajaradi.
Shuning   uchun   teplovozning   avtomatik   rostlash   tizimini   keltirilgan   shemasi
bo'yicha ulangan  magnit kuchaytirgichni mutahassislar  -   o'zgarmas kuchlanish
transformatori (TPN)   deb atashadi. Bu atama keng ko'lamda qo'llaniladi, lekin
magnit kuchaytirgich transformator emas. 
210

---

O'zgarmas kuchlanish transformatorining asosiy ko'rsatkichlaridan biri, bu
transformaciya koefficienti bo'lib,  ishchi cho’lg’amdagi tokning o'zgarishini ushbu
o'zgarishni keltirib chiqargan boshqaruvchi cho’lg’amdagi tok nisbatiga aytiladi. 
        
6.4-jadval. O'zgarmas kuchlanish transformatorining tehnik tavsifi 
Ko’rsatkichlari
Transformator turi